Con người có cùng một tâm, nhưng ai nấy ưa thích khác nhau. Do ưa thích khác nhau nên tạo nghiệp sai khác, nhưng đều bận rộn tạo nghiệp như nhau. Kẻ thích giết chóc, tà dâm, trộm cướp, dối trá thuần là ác nghiệp. Kẻ ham công danh, học thuật thì hoặc là tạo ác hay làm lành. Chỉ có kẻ ưa làm điều lành ham bố thí là thuần thiện nghiệp. Tùy lòng ưa thích, ai nấy niệm niệm bận rộn tạo tác chẳng ngơi cho đến chết mới thôi, nhưng tâm với nghiệp vẫn chưa dứt.
Cổ đức nói: “Muôn thứ đều bỏ hết, chỉ mỗi nghiệp theo thân”. Theo nghiệp thọ báo, kẻ thiện sanh trong các đường lành trời, người, hết phước lại đọa xuống, khó được mà dễ mất; kẻ ác đọa trong các đường ác: ngạ quỷ, súc sanh, địa ngục… trong thời gian lâu dài, chịu khổ nặng nề, dễ vào, khó ra. Luân hồi sáu nẻo chẳng lúc nào ngơi!
Ðấy đều là vì nhất niệm bất giác, mê chân đuổi theo vọng, phát khởi mê hoặc, tạo nghiệp chịu khổ vô cùng. Nếu một niệm giác ngộ thì sẽ niệm Phật, tâm ấy tương hợp tâm Phật, chuyển nghiệp đoạn Hoặc, phản vọng quy chân, viên thành Phật đạo, chứ chẳng phải chỉ nhanh chóng sanh về Cực Lạc, vĩnh viễn thoát khỏi luân hồi mà thôi đâu! Nếu có ai đã hiểu được lý này mà chẳng chịu niệm Phật thì đúng là không bao giờ có!
Có ba cách niệm Phật:
1. Một là chuyên niệm Tự Phật, tức là Thật Tướng Niệm Phật như trong các kinh dạy: Dùng trí Bát Nhã chiếu soi Uẩn, Nhập, Xứ, Giới, các pháp đều là không, chứng đắc tánh Chân Như mầu nhiệm chính mình sẵn có; cũng giống như phép Chỉ Quán của tông Thiên Thai, cách tham cứu hướng thượng của Thiền Tông v.v… Ðó là niệm đức Phật chính mình mình sẵn có trong tự tánh vậy. Chân lý ấy quá sâu, thật sự chẳng dễ tu hành, vì chỉ cậy vào Tự Lực, hoàn toàn không có Tha Lực giúp đỡ. Nếu chẳng phải là hạng túc căn thành thục thì chỉ giải ngộ không thôi đã cực khó, huống hồ là có thể thực chứng!
2. Hai là chuyên niệm Tha Phật. Cần phải có lòng tin sâu dày, tâm nguyện thiết tha thì mới cảm ứng đạo giao với Phật, mới được Phật tiếp dẫn vãng sanh Cực Lạc, một đời thành Phật.
Cách tu này lại gồm có ba phương pháp:
a. Một là Quán Tưởng Niệm Phật, tức là quán tưởng theo như Quán Kinh đã dạy: hoặc là chuyên quán tướng bạch hào, hoặc chỉ quán thân Phật cao một trượng sáu, hoặc quán Pháp Thân to lớn. Nhưng [xét ra] chúng sanh huệ cạn, quán cảnh vi tế mà tâm lại thô tháp, nên quán pháp khó thành tựu.
b. Hai là Quán Tượng Niệm Phật, tức là quán hình tượng Phật, tâm thường hệ niệm; nhưng chúng sanh chướng nặng, nên hễ rời tượng ra thì sự hệ niệm liền bị gián đoạn.
c. Chỉ có mỗi cách thứ ba là Trì Danh Niệm Phật, tức là nhất tâm chuyên niệm thánh hiệu của đức Phật A Di Ðà, thực hiện dễ dàng, thành công mau chóng. Chỉ cần thâu tóm sáu căn, tịnh niệm liên tục, niệm đến khi toàn bộ tâm là Phật, toàn thể Phật là tâm, ngoài tâm không có Phật, ngoài Phật chẳng có tâm, tâm lẫn Phật cùng hiển lộ mà cũng lại cùng mất cả thì diệu lý Thật Tướng sẽ hiển lộ toàn thể, y báo và chánh báo trong cõi Tây Phương sẽ phô bày trọn vẹn.
Ðấy chính là Trì Danh mà có thể thâm đạt Thật Tướng, chẳng cần phải tu Quán mà thấy thấu tột cõi Tây Phương; hiện tại đã chứng được Niệm Phật tam-muội, lúc lâm chung quyết định vãng sanh Thượng Phẩm.
Nếu căn cơ yếu kém, chưa thể làm được như vậy thì cứ dùng tín nguyện trì danh như con nhớ mẹ, niệm luôn luôn không gián đoạn cho đến lúc lâm chung, chắc chắn sẽ nhờ vào sức từ bi của Phật, được mang nghiệp đi vãng sanh (đới nghiệp vãng sanh). Pháp Trì Danh này phổ độ khắp các căn cơ, lợi ích sâu rộng, thật ích lợi cho kẻ độn căn thời Mạt Pháp, phơi bày trọn vẹn bổn hoài xuất thế của đức Như Lai. Vì thế, vạn người tu, vạn người vãng sanh.
3. Ba là kiêm niệm tự tha Phật, tức là Thiền Tịnh Song Tu. Nếu ai có đủ tín nguyện cầu sanh thì tham Thiền chính là hạnh Tịnh Ðộ, hễ có nghi thì tham Thiền, không nghi thời niệm Phật, tự châm chước cách hạ thủ công phu.
Nếu chuyên tham cứu câu “người niệm Phật là ai?” để mong minh tâm kiến tánh, chẳng màng đến tín nguyện cầu sanh thì đúng là có Thiền nhưng không có Tịnh. Nếu như có chút tơ tóc Hoặc nghiệp nào chưa đoạn sạch, sẽ bị đi theo nghiệp, không có cách nào thoát khỏi nổi! Vì thế, cách này chẳng thể bằng cách chuyên trì danh hiệu, thâm nhập một môn!
Trích từ: Niệm Phật Chỉ Nam