* Quán đã chẳng dễ thành, Giới cũng chẳng dễ giữ hoàn toàn; các phước chẳng thể mong đạt được trong một sớm một chiều. Diệu ngộ chẳng phải là điều kẻ độn căn có thể đạt được. Ðại nguyện kiên cố càng ít có! Nếu lại chẳng biết nương theo thật thà trì danh để ngoi đầu lên, sẽ phải chìm đắm dài lâu trong biển khổ, mãi mãi chịu luân hồi, ngàn đức Phật từ bi cũng khó thể cứu độ. Thật thà trì danh là chẳng cầu danh lợi, cũng chẳng phô trương tài năng, ngoài bốn chữ A Di Ðà Phật ra, chẳng có thêm một mảy vọng tưởng nào nữa!

* Ðã dùng tâm ấy niệm Phật thì đối với hết thảy những sự tạp thiện, tạp ác, chẳng cần phải bận tâm đến nữa; tức là: Đối với những việc bất đắc dĩ để ứng phó vạn duyên trong hằng ngày, hễ làm xong liền buông bỏ, chẳng để chúng vương vấn chướng ngại tâm niệm của ta.

Ðã dùng cái miệng này để niệm Phật thì chẳng để hết thảy những chuyện giết, trộm, dâm, dối bén mảng nơi cửa miệng. Nếu trót bàn đến, liền nghĩ: Người niệm Phật chẳng nên như thế, mạnh mẽ niệm Phật mấy câu, dùng sự cảnh tỉnh ấy để tẩy rửa sạch sẽ.

Ðã dùng cái thân này để niệm Phật thì đi, đứng, nằm, ngồi phải thường giữ cho đoan chánh. Thân nếu đoan chánh thì tâm thanh tịnh.

Niệm Phật một tiếng, tay lần qua một hạt. Chỉ niệm bốn chữ, chớ xen lẫn sáu chữ, vì niệm bốn chữ dễ thành một khối. Hoặc là niệm đến chữ A thì lần qua một hạt, hoặc niệm đến chữ Ðà thì lần qua hạt khác. Hoạch định khuôn phép, chớ để lầm loạn. Ðấy là cách mượn xâu chuỗi để thúc liễm cái tâm.

Nếu khi thần trí hôn trầm hoặc vọng tưởng bừng bừng nổi lên thì phải phấn chấn tinh thần, lớn tiếng niệm Phật vài trăm câu để tự thay đổi hoàn cảnh. Vả lại, nhĩ căn là lanh lợi nhất, ngoại duyên dễ xâm nhập, tiếng cảm tâm động, tạp niệm tơi bời. Chỉ có cách lớn tiếng niệm Phật mới có thể khiến cho nhĩ căn lay động tâm linh, tâm nghe tiếng của chính mình, từng tiếng rõ ràng, hết thảy sự đúng, việc sai tự nhiên mất đi.

Nếu tinh thần tán loạn, hoặc lúc quá mệt nhọc thì chẳng cần niệm lớn tiếng, chỉ cần thâu liễm tâm trí, niệm khe khẽ, đợi khi hơi thở sung mãn trở lại, tinh thần hưng phấn mới lớn tiếng niệm Phật. Nếu tâm và hơi thở chẳng phù hợp nhau, hoặc gặp chỗ không thuận tiện thì chỉ động môi lưỡi, dùng phép Kim Cang Trì, chẳng nệ nhiều, ít, cốt sao mỗi chữ từ trong tâm phát ra. Tâm nhớ đến rồi mới động lưỡi, lưỡi động rồi lại trở về tâm. Lưỡi đã phát ra tiếng, tai lại tự nghe. Ðấy là tâm niệm, tâm nghe vậy.

Tâm niệm tâm nghe là mắt chẳng nhìn bậy, mũi chẳng ngửi xằng, thân chẳng vọng động, một vị chủ nhân ông được bốn chữ A Di Ðà Phật mời xuất hiện ra. Nếu hiềm pháp Kim Cang Trì còn thấy có dấu vết thì từ xưa có một phương tiện cực khéo: Chẳng cần động miệng thốt ra tiếng, chỉ cần buộc tâm vào một duyên, khẽ động lưỡi cho chạm vào răng cửa, tâm và niệm ứng theo nhau, âm thanh rành rẽ, tiếng niệm chẳng thoát qua kẽ răng.

Tánh Nghe dung thông bên trong: Tâm in theo cuống lưỡi; cuống lưỡi lôi kéo niệm căn, từ sự nghe mà nhập lưu[4], xoay trở lại nghe nơi tự tánh. Ba thứ ấy dung hội lẫn nhau, niệm niệm viên thông, lâu dần sẽ thành Duy Tâm Thức Quán.

* Nếu lắm hôn trầm, hãy nên vừa đi kinh hành vừa trì. Nếu lắm tán loạn thì ngồi ngay ngắn mà trì, hoặc là quỳ, hoặc đứng, thậm chí là tạm nằm, cũng đều làm rộng rãi mọi phương tiện, tùy theo khả năng mà trì danh để tự cứu. Cốt sao bốn chữ hồng danh chẳng bị tạm quên trong một niệm. Ðó chính là thuật trọng yếu để hàng phục tâm ma.

Chẳng luận là chỗ sạch hay chỗ dơ, rảnh rang hay bận rộn, cao hứng hay thất ý, chẳng cần biết là niệm được, hay chẳng niệm được, chỉ thề rằng cái tâm niệm Phật này cho đến chết cũng chẳng dứt niệm ấy. Vì sao vậy? Nếu hễ một niệm niệm Phật vừa đứt thì hết thảy các tạp niệm thiện, ác, vô ký lại phát sanh. Dẫu cho lúc đang đại tiểu tiện, lúc đàn bà đang sanh nở, vẫn chỉ biết đến cái niệm; càng khổ càng niệm, càng đau càng niệm. Sáng cũng niệm, chiều cũng niệm, vô sự cũng niệm, hữu sự cũng niệm, chỗ tịnh cũng niệm, chỗ uế cũng niệm.

Chẳng có một niệm nào chẳng phải là Phật, dẫu niệm Phật có lúc gián đoạn khi phải đối phó sự việc hằng ngày thì cũng chỉ là gián đoạn việc niệm ra lời, chứ chẳng gián đoạn mạng mạch thật sự. Công phu đến mức như thế thì tâm dễ thành một phiến.

* Hai thời sáng tối, hoạch định thường khóa, từ nay đến chết chẳng tăng, chẳng giảm. Ngoài ra, trong mười hai thời, hễ có thể niệm được một câu liền niệm ngay một câu; có thể niệm được mười câu thì niệm ngay mười câu. Chỉ cốt sao giữa trăm điều bận rộn, hễ rảnh được một khắc liền buông thân tâm xuống, trì tụng rành rẽ, cốt sao miên mật, liên tục, phấn chấn, thâu liễm thì mới chẳng lỡ uổng tấc bóng. Nếu cứ niệm qua quít, chẳng thể tu tập chu toàn, luống uổng ngày tháng dần trôi, cô phụ tứ ân, một mai vô thường chợt tới, biết ứng phó ra sao?

* Lúc đối trước tượng, hãy coi tượng ấy là đức Phật thật, hãy nên mặt đối mặt, tâm tưởng niệm, thành kính. Thành kính tột bậc, ắt sẽ linh cảm. Nếu lúc không có tượng Phật, hãy nên ngồi ngay ngắn, mặt hướng về phương Tây. Lúc khởi tâm động niệm, hãy nên nghĩ quang minh của đức A Di Ðà Phật ngưng tụ trên đầu mình; từng chữ, từng câu chẳng để luống uổng thì cũng có thể tiêu diệt hắc nghiệp.

* Phàm gặp hết thảy cảnh vui mừng, sung sướng xảy tới, hãy nên biết những điều vui ấy là hư huyễn, chẳng thường hằng. Nhân lúc tốt đẹp ấy, hãy hồi quang niệm Phật, nương theo quang minh của Phật, hòng thuận theo cảnh đó trừ khử ít nhiều ác niệm [để được] cát tường liên miên, tu hành như ý; thẳng đến khi lâm chung vãng sanh Cực Lạc, há chẳng phải là vui sướng lắm sao?

Phàm khi gặp hết thảy nghịch cảnh xảy tới, đều coi chúng là những duyên mạnh mẽ mà chính mình phải đối diện, chẳng nên khởi ác niệm nữa, chỉ thuận theo để chịu đựng. Cái gì tránh được thì tránh, tiêu được cái gì thì tiêu, nhưng thuận theo nhân duyên, chớ quên niệm Phật. Ðược Phật quang gia hộ, cảnh duyên sẽ xoay chuyển. Mỗi khi ác quả trong đời này hay đời trước thành tựu, khổ báo ắt phải xảy đến. Vì vậy, khổ một phần chính là ác một phần; đừng phó mặc vận mạng rồi chẳng tu tập, chỉ nên thẹn mình chẳng sớm tu hành. Mỗi khi nghĩ đến điều ấy, lông trên thân dựng cả lên, ngũ tạng tựa hồ rách toạc, bi thương, phẫn uất, đau đớn chẳng muốn sống nữa. Ðược như vậy thì mỗi chữ đều từ gan, từ tủy tuôn ra; như vậy mới là niệm Phật chân chánh.

* Hễ thấy kẻ khổ não, trước hết phải an thân họ, rồi mới chỉ dạy, khai phát tâm họ, khuyên họ niệm Phật. Nói cách khác: cứu khổ một lúc thì bố thí là cần kíp nhất, nhưng để cứu nỗi khổ bao kiếp thì niệm Phật là trọng yếu nhất. Hoặc nếu thấy người hay vật mắc nạn, sức mình chẳng thể cứu, hãy nên gấp rút vì họ niệm Phật để an ủi hồn thức của họ. Hoặc trong đêm thanh, tụng chú lớn tiếng để thí cho quỷ thần. Phàm năm nào có cuộc chiến lớn, hay dịch bệnh to, suốt năm canh trì tụng danh hiệu Phật để tiêu tan oán thù, dịch lệ.

Hãy nghĩ rằng một tiếng niệm A Di Ðà Phật của mình trên thì thấu tới trời Hữu Ðảnh, dưới suốt tột phong luân; chúng sanh trong các cõi nước nhiều như số bụi trần đều được lợi ích. Sự bố thí ấy chẳng thể nghĩ bàn!

* Tiếng niệm Phật đã thuần thục, trong Lục Trần chỉ có Thanh Trần [mạnh mẽ nhất], công dụng của sáu căn toàn nhờ vào tai. Thân cũng chẳng tự nhận biết nó xoay chuyển như thế nào, lưỡi cũng chẳng tự nhận biết nó chạm, đụng ra sao, ý cũng chẳng tự nhận biết nó phân biệt thế nào, mũi chẳng tự biết nó hô hấp ra sao, mắt cũng chẳng tự biết nó nhắm mở ra sao. Hai thứ Viên Thông của Quán Âm và Thế Chí chỉ là một. Căn tức là Trần, Trần tức là Căn. Căn hợp với Trần là Thức. Mười tám giới hòa tan thành một giới. Lúc mới thì chưa thể điều hòa, lâu ngày sẽ tự nhập.

Phàm khi niệm Phật, hãy chọn chỗ đất sạch rộng chừng bốn năm thước, đi kinh hành xoay theo chiều phải một vòng, sau đó mới từ từ cất tiếng niệm, dần dần niệm lớn hơn. Niệm như thế hết ba vòng xong, tự biết tiếng phát xuất từ tâm ta thấu suốt tâm linh, xoay chuyển khắp hư không, bao trùm trọn vẹn mười phương, trọn khắp pháp giới. Ðấy là an trụ thân, tâm và thế giới trong câu niệm Phật. Ðây là an trụ thân, tâm và thế giới trong câu niệm Phật để niệm Phật vậy. Ðây là một cảnh thù thắng để diệt trừ những cấu nhơ trong tâm, hãy nên siêng tu tập.

Tiếng là tiếng của tâm (tâm thanh), ánh sáng cũng là ánh sáng của tâm (tâm quang). Chỗ tâm thanh vang vọng cũng chính là chỗ tâm quang chiếu thấu. An trụ trong tâm thanh niệm Phật chính là an trụ trong quang minh niệm Phật. Ðây cũng là cảnh giới thù thắng có thể diệt được cấu nhơ trong tâm, hãy nên siêng tu tập. Tâm thanh xoay chuyển, tâm quang chiếu rực, tâm thể tự nhiên hiển lộ. Một phiến chân tâm này như tấm gương tròn lớn, suốt tỏ không gì che lấp. Mười phương, ba đời, ta, Phật, chúng sanh, đời trược, chốn khổ, cõi tịnh, đài sen đều là hình ảnh in bóng trong gương. Thanh ở trong quang, quang lại phát xuất từ gương. Ðây là cảnh giới thù thắng nhất có thể vĩnh viễn diệt trừ được cấu nhơ trong tâm, càng phải nên lưu tâm tu tập.

* Chẳng tạp là Chỉ, Chỉ là cơ sở của Ðịnh, vì tạp niệm dứt thì chánh niệm hiển hiện. Tạp niệm có ba loại: Một là thiện niệm, hai là ác niệm, ba là vô ký niệm (không thiện, không ác). Trừ sạch ba thứ ấy thì mới là chẳng tạp.

Tâm phải vắng lặng, có vắng lặng thì thiện niệm, ác niệm mới chẳng sanh. Tâm cần phải tỉnh thức, tỉnh thức thì vô ký niệm mới chẳng sanh. Ngoài Phật không có niệm, nên thường vắng lặng; trong niệm có Phật, nên thường tỉnh thức.

Chẳng trụ là Quán. Quán là cốt lõi của Huệ. Một câu trước đã qua, một câu sau chưa tới, một câu hiện tại cũng chẳng trụ, phân minh rành rành, nhưng bất khả đắc; tuy bất khả đắc, nhưng phân minh rành rành.

Nếu khi niệm Phật chẳng hôn trầm, chẳng tán loạn thì Chỉ, Quán, Ðịnh, Huệ viên thành trong mỗi niệm.

Trì giới cấm của Phật để trị thân, trì danh hiệu Phật để trị tâm. Trì lâu ngày thì tâm thuần, trì lâu ngày thì tâm rỗng không; tánh của niệm và tánh của giới chẳng có hai vậy. Khư khư trì giới chẳng để sơ xảy, khắng khít niệm Phật thì lúc lâm chung sẽ đánh nát Quỷ Môn Quan, trốn khỏi tam giới. Nếu trì giới đến mức sâu dày, đem [công đức ấy] hồi hướng Tây Phương, ắt sanh Trung Phẩm. Nếu chưa làm được như vậy, hãy siêng niệm Phật như cứu đầu cháy.

Phải biết người niệm Phật thì tâm kẻ ấy chính là tâm từ của Phật, hành bi hạnh của Phật, phát nguyện rộng lớn tế độ chúng sanh, vì khắp hết thảy các cấu nhiễm oán triền mà sám hối, hết thảy công đức dù nhỏ nhặt hay to lớn đều hồi hướng Tây Phương. Như vậy mới là chánh nhân của Niệm Phật vậy.

* Một việc vừa xong, một lời vừa dứt, còn chưa niệm Phật ngay mà bốn chữ danh hiệu Phật đã cuồn cuộn hiện ra thì đó là dấu hiệu tam muội dễ thành. Trì danh chẳng lười nhác, khoan khoái lại càng khoan khoái hơn. Lúc niệm Phật trì rành rẽ bốn chữ này, ý niệm chẳng chuyển. Bốn chữ bỗng nhiên tạm dừng, nhưng cũng chẳng có niệm nào nghĩ đến bốn chữ này, mà cũng chẳng có niệm nào rời khỏi bốn chữ này, cũng chẳng có niệm nào ra ngoài bốn chữ này. Như vậy, có thể nói là “tạm đắc cảnh giới thù thắng”, chứ chưa phải là chân tâm rỗng không.

Nhưng cứ chăm chỉ niệm Phật, cảnh ấy sẽ nhiều lượt hiện, tâm dần dần trống không. Nếu như một niệm tâm trống không rồi dần dần hôn trầm thì là vô huệ. Phải biết: Tâm càng trống không thì niệm càng nhạy, tâm càng không thì niệm càng tịnh; vì ta ở trong tâm Phật niệm đức Phật trong tâm của ta, không với chẳng không còn ở chỗ nào nữa đây? Giống như mặt trời và mặt trăng xoay vần chiếu trọn thế gian; diệu giác viên minh giống hệt như thế ấy. 

* Trong khi hoạn nạn mà phát tâm niệm Phật, ắt sẽ có linh ứng lạ lùng. Tuy khắp nơi giặc giã, cả làng tật dịch mà cầu Phật gia hộ cho thì một người niệm, một người an, trăm người niệm, trăm người an. Không phải là Phật có lòng riêng tư, lúc nào Ngài cũng ở trong ánh sáng bình đẳng, vô tâm ứng hiện. Vì cớ sao? Vì động niệm ra tiếng sẽ cảm được quang minh của Phật chiếu trên đỉnh đầu mình, tự nhiên niệm niệm đầy đủ, niệm niệm bền chắc, niệm niệm dài lâu, được quang minh của Phật gia bị, thiện thần ủng hộ, tự có thể lìa nạn. Chớ nên thay đổi niệm.

* Lúc lâm chung, nếu có thể niệm lớn tiếng thì niệm lớn tiếng, chỉ có thể niệm nhỏ tiếng thì niệm nhỏ tiếng. Hoặc nếu như niệm lớn hay niệm nhỏ cũng đều chẳng nổi thì hãy đem bốn chữ [Phật hiệu] thầm nhớ trong lòng, chớ để quên mất. Người hầu hạ chung quanh nên luôn luôn dùng bốn chữ ấy để nhắc nhở, cảnh tỉnh. Phải biết là trăm kiếp, ngàn đời ta bị lạc lối toàn là do lúc ấy chẳng giữ được một niệm phân minh. Vì sao vậy? Luân hồi sáu nẻo đều là do một niệm làm chủ. Nếu một niệm chuyên chú nơi Phật, dù thân xác tan hoại, thần thức vẫn chẳng tán loạn, liền nương theo một niệm mà vãng sanh Tịnh Ðộ vậy! Than ôi! Chỉ cốt phải nhớ bốn chữ A Di Ðà Phật đừng quên! 

Nhận định:

Miệng niệm tai nghe, tâm niệm tâm nghe, thần thức niệm thần thức nghe chính là bí quyết niệm Phật gồm mười hai chữ của Ðại Sư. Xin hãy thực hành tai nghe từ miệng niệm sao cho rành rẽ phân minh, chẳng tán loạn, chẳng hôn trầm thì đó là cảnh giới bất loạn. Tạm đạt được mức chí tâm niệm và nghe, tức là đã thâu nhiếp sáu căn. Còn nếu đạt đến mức “thần thức niệm, thần thức nghe” thì chẳng phải là Tịch đến cùng tột, Chiếu đến cùng tột hay sao? Chỉ niệm bốn chữ vì dễ thành một phiến; nhưng ở chỗ bẩn thỉu và lúc đại tiểu tiện chỉ nên niệm thầm hoặc tâm niệm. Niệm ra tiếng là chẳng cung kính. Lúc đàn bà sanh nở nên niệm ra tiếng rõ ràng vì niệm thầm thì do tâm lực ít nên cảm ứng cũng nhỏ, hoặc đến nỗi do nín hơi nên mắc bệnh vậy!