Nói niệm Phật không phải chỉ niệm nơi miệng mà thôi. Theo nghĩa đen, niệm có nghĩa là nhớ, nghĩ. Cho nên, khi tâm ta nhớ nghĩ đến Phật tức la niệm Phật. Vì vậy, ơpp niệm Phật gồm có 3 loại:
a) Trì danh niệm Phật tức là chuyên trì tụng danh hêịu Phật nơi niệm.
b) Thật tướng niệm Phật tức là thâm nhập nghĩa lý chơn thật của Phật dạy (đệ nhất nghĩa đế).
c) Quán tướng niệm Phật tức là quán tưỏng cảnh giới Cực lạc của Đức Phật A Di Đà.
Thật tướng niệm Phật cũng tức là quán tưởng thật tướng của Phật, kết quả sở đắc của phương pháp này là Chơn như tam muội, cũng gọi là Nhứt hạnh Tam Muội nghĩa là chánh định, chỉ cho cảnh giới đạt được trong định khi sự tu tập đã thành tựu. Pháp môn này vốn thuộc về Thuyền tông, nhưng cảnh giới hiển hiện sau khi công hạnh tu thuyền thành tựu chính là cảnh giới Tịnh độ, nên cũng nhiếp vào trong Pháp môn Tịnh độ. Với Pháp môn này, nếu không phải là bậc căn trí tối thượng thì không thể ngộ nhập, cho nên, những hàng trung, hạ trí không thể tu tập được. Trong Pháp môn Tịnh độ vì thế ít khi đề cập đến phương pháp này mà riêng nhường cho Thuyền tông đề xướng.
Quán tưỏng niệm Phật là một phương pháp y theo kinh Vô Lượng Thọ mà thiết lập. Phương pháp này chia cảnh giới Y báo và Chánh báo trang nghiêm ở quốc độ Cực lạc của Đức Phật A Di Đà thành 16 phép quán qua 16 giai đoạn. Khi quán hạnh đã thành thục, sức quán đã mạnh mẽ thời mở mắt nhắm mắt đều thấy cảnh giới Cực lạc. Trong hiện tại có thể chuyển biến thế giới Ta bà thành thế giới Cực lạc. Không cần phải đợi đến lúc lâm chung sanh về Cực lạc mới hưởng thọ cảnh giới ấy mà ngay trong hiện tại đã hưởng thọ rồi. Công hiệu của Phật Quán tưởng niệm Phật thật là lớn lao. Không thể tả xiết.
Chánh định Tam muội chứng được là do tu theo phương pháp này nên có tên riêng là “Ban châu Tam Muội” hay “Phật lập Tam Muội”. Phương pháp quán hạnh này quá vi tế huyền diệu và có 5 điều khó thành tựu:
1) Căn cơ ám độn, khó thành tựu
2) Tâm thô tháo, khó thành tựu
3) Thiếu phương tiện thiện xảo, khó thành tựu
4) Nhận thức không sâu, khó thành tựu
5) Tịnh lực bất cập, khó thành tựu
Nếu có 5 điều kiện nghịch lại 5 điều kiện trên là căn cơ thông lợi, tâm niệm tế nhuyễn, phương tiện thiện xảo, nhận thức sâu sắc, gây được ấn tượng mạnh mẽ, tinh thần cương kiện thì kết quả được xem như được nắm chắc trong tay. Nhưng có đủ điều kiện như thế, thật là vạn người chưa được một. Vì thế, phương pháp này cũng ít phổ cập trong quần chúng.
Phương pháp trì danh niệm Phật, so với hai phương pháp trên thì thật là dễ dàng hơn bội phần. Bất luận là trung hay hạ trí, hễ có phát tâm chuyên niệm danh hiệu Phật, không ai làm không được. Niệm niệm tích lũy lâu ngày cho đến khi được “Nhất tâm bất loạn” thì liền chứng Tam Muội. Tam Muội này có tên là “Niệm Phật Tam Muội”. Trải qua hơn 2.000 năm, các bậc Đại đức nối tiếp nhau đề xướng và thực hành phương pháp này, đã thâu hoặch được nhiều kết quả... Hiện tại, phương pháp này thâm nhập nhơn gian, phổ cập khắp quần chúng và không ai là không biết niệm 6 tiếng “Nam mô A Di Đà Phật.” Lý do thâm nhập và phổ biến của phương pháp này hễ có tu là có thành, rất thích hợp cho mọi căn cơ, bất cứ người nào cũng đều thâu nhiếp được một cách dễ dàng. Số người nhờ phương pháp này mà được độ thoát, so với các tông phái khác, chiếm đến trên bảy tám mươi phần trăm.
Cứ xác thực mà nói thì Đạo lý của Pháp môn này hàm chứa tinh ba hết thảy của các pháp môn khác một cách sâu xa rộng rãi. Không những so với các pháp môn khác, nó đã không kém thua, mà trái lại, tinh ba của các pháp môn khác đều thu trọn vào trong một pháp môn này. Nó có đủ khí độ rộng rãi tập hợp sự đại thành của các tông phái khác. Vì vậy, nếu bàn đến hiệu quả, bàn đến học lý, bàn đến khó dễ, không một tông phái nào so sánh kịp!
Trích từ: Toàn Tập Tâm Như Trí Thủ