Bậc cổ đức nói: “Tâm có thể tạo nghiệp, tâm có thể chuyển nghiệp. Nghiệp do tâm tạo, nghiệp do tâm chuyển”. Mấy câu này đọc ra nghe giản đơn, giảng lại không phải là chuyện dễ. “Tâm tạo nghiệp như thế nào?”, “Tâm lại chuyển nghiệp như thế nào?”. Xin cử ra mấy câu chuyện thật dưới đây để làm thuyết minh.

Vào trung tuần tháng 2 năm ngoái có một vị đồng tu trong ban niệm Phật rất thành khẩn tên là Khoan Kim ở đường Hồ Bắc trong thành phố này, đã sáu mươi tám tuổi. Có một hôm bà ta đến hội Liên nghị, nói với tôi: “Đời người ở cõi thế, lúc chưa học Phật, mê hoặc điên đảo, thường tạo tội tạo nghiệp nhưng lại không biết là khởi tâm động niệm suốt ngày tạo tội tạo nghiệp. Từ sau khi niệm Phật nghe pháp mới biết đạo lý: “Nghiệp do tâm tạo, nghiệp theo tâm chuyển”. Tôi liền hỏi bà ta: “Bà làm thế nào mà giác ngộ được đạo lý vi diệu của hai câu này?”. Sư tỷ Khoan Kim liền nói lại chuyện cũ hai mươi năm trước, lúc bà còn ở dưới quê: Ngô Thê.

Bà có ba đứa con trai, năm đó đứa con thứ hai đã hai mươi tuổi. Một buổi sáng sớm, người con thứ hai đi ra ngoài tản bộ, lúc trở về vui mừng hớn hở, hai tay cầm một con cá hồng giãy đành đạch, dài khoảng một thước (thước Tàu) rất phấn khởi nói với tôi: “Má! Con cá này con bắt được trong con rạch cạn, má mau mau chưng gừng cho con ăn đi”.

Tập khí của phàm phu thường cho là được ăn những con vật còn tươi sống là có phước của cái miệng, không biết rằng một bước sa chân để hận ngàn đời! Người con thứ hai từ sau khi ăn con cá tươi sống đó, tối đêm ấy nằm mộng thấy một cô gái mặc áo hồng khoảng mười bảy, mười tám tuổi, cầu hôn với anh ta rằng: “Anh đã chịu nhận lời kết thân với tôi, tôi phải kết hôn với anh”. Từ đó về sau, đêm nào hồn cô gái đó cũng đến quấy rầy, người con thứ hai liền bị bệnh không dậy nổi, các thầy thuốc Đông, Tây y đều bó tay không có cách gì, thuốc men không hiệu quả, chưa đầy mười ngày, tội nghiệp cho tuổi hoa niên mới hai mươi, rốt cuộc bị đoản mạng!

Sư tỷ Khoan Kim nhớ lại thảm cảnh về cái chết của đứa con thứ hai lúc bấy giờ, rất đau lòng nói: “Tội nghiệp sống ở quê hương còn nghèo nàn hoang vắng, không có thiện tri thức tuyên dương chánh pháp cho nên ngu si quá đỗi, không biết sát sanh phải bị quả báo đoản mạng, cho nên không biết dạy con phóng sanh cho con cá kia, đừng ăn thịt nó, thì đâu có kết oán với con quỷ nữ kia, bị nó dắt đi trong ba đường ác, chịu đau khổ lớn. Hành vi hồ đồ này chính là nghiệp do tâm mình tạo ra, do bởi trước kia chưa nghe Phật pháp, sát sanh hại mạng, tạo ra ác nghiệp này, nên chính tôi phải chịu báo ứng mất con!”.