1. Hiếu dưỡng phụ mẫu.  Phụng sự sư trưởng. Từ tâm không sát hại sinh vật. Tu thập thiện nghiệp

Phước thứ nhất trong tam phước là hiếu dưỡng cha mẹ.  Chúng ta đã nói rất nhiều lần rồi.  Chúng ta không niệm thuộc lòng kinh, nghĩa của kinh lờ mờ không rõ, tâm hạnh trái ngược với lời dạy trong kinh, phải nên biết đây là tội bất hiếu rất nặng, rất không kính trọng.

Phụng sự thầy giáo.  Ông thầy đệ nhất của chúng ta, những người học Phật, là ‘Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật’.  Bổn sư dạy chúng ta học theo A Di Ðà Phật, cho nên A Di Ðà Phật cũng là ‘Bổn sư’ của chúng ta.  Trong đời sống hàng ngày chúng ta khởi tâm động niệm gì, tâm đó có giống tâm của Phật không?  Niệm đó có giống niệm của Phật không?  Tâm của Phật ra sao, niệm của Phật giống gì?  Những gì nói trong kinh Vô Lượng Thọ và kinh A Di Ðà là chân tâm của Phật, là hình dáng của Phật.  Chúng ta có thiệt tình tìm hiểu, thiệt tình tu hành và làm theo không?

Tu hành là y chiếu theo tiêu chuẩn của Phật đã nói ra, đem những sự suy nghĩ, tư tưởng, và cái nhìn sai lầm của chúng ta trong đời sống hàng ngày sửa đổi cho đúng trở lại.  Ðó gọi là ‘tu hành’.  Nếu chúng ta hàng ngày còn giả vờ để làm giống như một người học Phật mà trên thực tế thì đang gạt mình và gạt người, như thế nhất định sẽ có cảm ứng với ma;  Phật sẽ không gia trì bạn mà ngược lại ma sẽ gia trì bạn.  Dụng ý của ma gia trì ở chỗ nào?  Dụng ý ở chỗ muốn tiêu diệt Phật Pháp, làm chướng ngại Phật Pháp.

Không những trong đời này bạn không được tự tại, không được như ý, tương lai quả báo còn đáng sợ hơn nữa.  Chúng ta có ý thức đến hay không?  Chúng ta có cảnh giác đến hay không?  Cho nên tôi khuyến khích các vị đồng tu cơ duyên của chúng ta thiệt là vô cùng thù thắng, trong đời này mất đi thân người mà đọa vào ba đường ác (tam đồ) thì rất đáng tiếc, nói khó nghe một chút thì thiệt là quá oan uổng.

Cho nên cơ sở của Phật Pháp, căn bản nhất của các thứ căn bản là ‘hiếu kính’.  Ðem hiếu kính triển rộng ra đến hiếu kính tất cả chúng sanh, đây là Phật Pháp.  Nếu quả nhiên có thể làm được hiếu kính tất cả chúng sanh, thì xin chúc mừng bạn đó, bạn không những vượt ra khỏi luân hồi, bạn còn thoát ra mười pháp giới luôn.  Vì chỉ có Pháp Thân Ðại Sĩ mới có thể hiếu kính tất cả chúng sanh được một cách chân thật.  Kinh Hoa Nghiêm có nói Bồ Tát Viên Giáo Sơ Trụ trở lên mới làm được.   Bởi vậy không thể không phát tâm; phát tâm rồi phải hết sức nỗ lực thực hiện, phải làm cho bằng được.

Trong các hành vi, tội nghiệp nặng nhất là nghiệp sát sanh, cho nên trọng tâm của các giới luật tổng hợp của Phật dạy cho chúng ta ‘từ tâm không sát hại sanh vật’.  Trong nhà Phật thường nói: ‘Lấy từ bi làm căn bản, lấy phương tiện làm đường lối ’.  Phải vun bồi tâm từ bi, tuyệt đối không được sát hại và không được làm tổn hại tất cả chúng sanh.  Không có tâm từ bi không thể học Phật; làm não hại tất cả chúng sanh nhất định sẽ đem đến rất nhiều oán thù, những mối oan gia và chủ nợ liên tục báo đền lẫn nhau không khi nào dứt được.
Người thức tỉnh (giác ngộ) tuyệt đối không kết oán thù với chúng sanh.  Người kết oán thù với chúng sanh đều vì họ còn mê hoặc điên đảo và bị vô minh phiền não trói buộc.  Mười nghiệp thiện là nền móng căn bản của hành môn (phương pháp tu hành), chúng ta phải đem thập thiện nghiệp áp dụng trong đời sống sanh hoạt thường ngày, noi theo những tiêu chuẩn dạy trong kinh luận, phải từ cơ sở này mà bước vào cửa Phật. 

2. Thọ trì tam quy, cụ túc chúng giới, không phạm oai nghi

Bước vào cửa Phật chuyện đầu tiên phải làm là thọ trì tam quy y.  Tam quy y là điều Phật dạy để chúng ta thoát ly lục đạo luân hồi, là mục tiêu phương hướng dẫn đến bồ đề (giác ngộ) niết bàn, mục tiêu phương hướng này được gọi là ‘Tam Bảo’.  Tam Bảo gồm có: ‘Giác, Chánh, và Tịnh’.  Trong bất cứ lúc nào cũng giữ gìn được cái tâm giác ngộ của mình, luôn luôn giác mà không mê.  Chúng ta từ trước đến nay mê mà không giác bây giờ thay đổi ngược lại nên gọi là ‘quay lại’ (hồi quy).  Quay  ngược lại phải quy y (nương vào) ‘Giác mà không mê’.

Ðức Phật dạy chúng ta từ trong sự hiểu biết (tri kiến), sự suy nghĩ, và cái nhìn sai lầm quay ngược lại, đi theo sự hiểu biết chân chánh (chánh tri chánh kiến).  Sự hiểu biết thế nào mới gọi là chánh?  Chư Phật Bồ Tát tuyệt đối không nói ‘Tri kiến của ta mới là chánh tri chánh kiến, tri kiến của các vị đều là tri kiến sai lầm’.  Không có Phật Bồ Tát như vậy.

Chư Phật Bồ Tát nói với chúng ta: ‘Tri kiến tương ứng với tự tánh là chánh tri chánh kiến, tri kiến đối nghịch với tự tánh là tà tri tà kiến’.  Nói theo cách này thì chúng ta mới đồng ý.  Tại vì chúng ta chưa minh tâm kiến tánh, phải thừa nhận cái nhìn và sự suy nghĩ của chúng ta còn sai lầm, cho nên lúc mới bắt đầu học không thể không nương nhờ vào Phật.  Nhưng Phật nói rất hay, Phật không dạy chúng ta phải vĩnh viễn nương nhờ Phật, chỉ nương nhờ vào Phật trong vòng một thời gian ngắn, không dạy chúng ta ỷ lại lâu dài.  Phật dạy chúng ta tự mình phải minh tâm kiến tánh, kiến tánh rồi thì không cần ỷ lại Phật nữa.  Nhưng lúc chưa kiến tánh chúng ta không nương nhờ vào Phật thì không có phương pháp nào hay hơn nữa.

Minh tâm kiến tánh đâu có dễ vậy sao?  Phải đoạn phiền não, phải phá phiền não chướng.  Phiền não làm chướng ngại tự tánh của chúng ta, bạn còn phiền não thì tuyệt đối không thể kiến tánh, phải còn học pháp môn.  Học pháp môn phải phá sở tri chướng.  Sở tri (sự hiểu biết của mình) cũng làm chướng ngại tự tánh.  Phá trừ hai thứ chướng ngại này rồi mới minh tâm kiến tánh.

Chuyện này nói thì dễ mà làm thì quá khó.  Cho nên đức Phật dạy những phàm phu đầy dẫy nghiệp chướng và căn tánh ám độn như chúng ta phải phát nguyện cầu sanh Tịnh Ðộ; phương pháp này tuyệt diệu quá đi thôi!  Có thể tạm thời không cần đoạn kiến tư phiền não mà vãng sanh Tây phương Tịnh Ðộ; cũng không cần tu tập vô lượng pháp môn, chỉ cần có đầy đủ tín, nguyện, và hạnh thì đều có thể vãng sanh.  Sanh đến Tây phương Cực Lạc thế giới thấy được đức Phật A Di Ðà, tu học theo Phật, rồi mới đoạn phiền não và học pháp môn, như vậy chúng ta mới có thể được giải thoát. 

Do đó thọ trì tam quy, chúng ta phải quy y đức Phật A Di Ðà, quy y kinh điển Tịnh Tông.  Kinh điển Tịnh Tông hiện nay chỉ có năm quyển kinh và một quyển luận.  Bạn quy y năm kinh một luận thì rất tốt; nếu chê nhiều quá thì chọn một thứ (bất kỳ thứ nào cũng được) trong năm kinh và một luận.  Có người sẽ hỏi, một thứ không phải là quá ít hay sao?  Chúng ta thấy trong ‘Vãng Sanh Luận’ và ‘Tịnh Ðộ Thánh Hiền Lục’, từ xưa đến nay có người cho đến một bộ kinh cũng không biết, trọn đời chỉ niệm câu ‘A Di Ðà Phật’, họ cũng có thể đứng vãng sanh hoặc ngồi mà vãng sanh.

Một câu danh hiệu cũng có thể thành tựu, huống chi là một bộ kinh? Điều này chúng ta ở có thể tin được, giống như trong kinh Kim Cang có nói ‘Tín tâm bất nghịch’ thì chúng ta mới có thể thành tựu.

Tăng bảo, chúng ta quy y Ðại Thế Chí và Quán Thế Âm Bồ Tát.  Trong Tịnh Tông, chúng ta quy y Tam Bảo được thực hiện trên ‘sự tướng’.  Ðại Thế Chí tượng trưng cho lý trí, không phải cảm tình.  Quán Thế Âm tượng trưng cho từ bi.  Cho nên kêu bạn quy y Tăng là kêu bạn quy y tánh từ bi của lý tánh mà không phải tánh từ bi của cảm tình.  Từ bi của cảm tình rất dễ làm hỏng việc.  Từ bi phải dùng lý trí làm cơ sở, như vậy mới gọi là thọ trì tam quy.

Chúng ta có thể giải thích chữ giới trong ‘Cụ túc chúng giới’ là những lời răn dạy của đức Phật trong kinh điển, chúng ta đều phải giữ lấy và làm theo.  Giới không chỉ là một vài giới điều nhất định, nếu bạn coi những lời răn dạy trong kinh điển một cách kỹ lưỡng, những giới điều này đều bao gồm ở trong đó chứ không thiếu sót.  Lại từ trong cơ sở này khế nhập vào pháp môn của Bồ Tát.

Pháp thứ nhất của Bồ Tát là phát tâm rộng lớn, phát tâm Bồ Ðề.  Muốn vãng sanh Tây phương Cực Lạc thế giới các vị đồng tu phải ghi nhớ kỹ càng, điều kiện vãng sanh mà Phật nói trong kinh có ‘hai câu tám chữ’.  Trong phẩm Ba Bậc Vãng Sanh của kinh Vô Lượng Thọ, không kể là bậc Thượng, bậc Trung, hoặc bậc Hạ đều giống nhau ở chỗ ‘PHÁT BỒ ÐỀ TÂM, NHẤT HƯỚNG CHUYÊN NIỆM’.

Cái gì là Bồ Ðề tâm?  Ðó là tâm muốn độ chúng sanh, ‘chúng sanh vô biên thệ nguyện độ’; nếu bạn còn chán ghét một chúng sanh, bạn còn thù oán chúng sanh đó, thì bạn có thể đến Tây phương Cực Lạc thế giới không?  Nói cho chư vị biết: ‘Không thể đến được’.  Ðừng nói một ngày niệm đến mười vạn câu Phật hiệu, niệm một triệu danh hiệu Phật, bạn cũng không vãng sanh được.  Tại sao vậy?  Bạn không có Bồ Ðề tâm, điều này không thể không chú ý!

Lúc trước thầy Lý thường nói người đời nay niệm Phật, một vạn người niệm Phật chỉ có hai ba người vãng sanh.  Không phải họ không tinh tấn, xâu chuỗi niệm Phật không bao giờ rời khỏi tay hết, miệng suốt ngày niệm ‘A Di Ðà Phật’, ‘A Di Ðà Phật’ không ngừng.  Tại sao họ không thể vãng sanh?  Vì họ không có Bồ Ðề tâm, không phù hợp tiêu chuẩn để vãng sanh!  ‘Nhất hướng chuyên niệm’ họ làm được, nhưng ‘phát Bồ Ðề tâm’ họ chưa làm được thì không thể vãng sanh!

Hôm qua Quán trưởng có nói chuyện với chúng tôi về Khổng Lão Phu Tử; đức học của ngài Khổng Tử có từng giai đoạn, từng giai đoạn thật rõ ràng, đây là gương tốt cho chúng ta noi theo.  ‘Tam thập nhi lập’,  ba mươi tuổi mới lập, lập gì vậy?  Lập chí hướng.  Nhà Nho nói ‘lập chí’ là giống chúng ta nói ‘phát tâm’ trong nhà Phật.  Ðức Khổng Tử lập chí là lập chí học tập, cả đời dồn sức vào sự học vấn.  Chúng ta hôm nay lập chí phổ độ chúng sanh, chúng sanh vô biên thệ nguyện độ, chí chúng ta lập là chí này.  Tứ hoằng thệ nguyện là lập chí, chúng ta thiệt đã lập chưa?

Nhà Nho nói nếu không lập chí thì không có thành tựu gì có thể đề cập đến, tại sao vậy?  Bạn không có phương hướng, không có mục tiêu, cho dù nỗ lực thêm nữa cũng sẽ không có kết quả.  Pháp xuất thế gian so với pháp thế gian còn phải nghiêm khắc hơn nhiều, nếu bạn không phát tâm thì làm sao được?  Cho nên thứ nhất phải phát nguyện, phát Bồ Ðề tâm tức là phát đại nguyện.  Quá trình học tập của đức Khổng Tử đáng làm gương cho chúng ta noi theo.

‘Tứ thập nhi bất hoặc’ nghĩa là bốn mươi tuổi không còn bị mê hoặc nữa.  Không bị mê hoặc là không bị cảnh giới bên ngoài lôi cuốn, thu hút, mê hoặc nữa.  ‘Ngũ thập nhi tri thiên mạng’ nghĩa là năm mươi tuổi thì hiểu rõ nhân duyên quả báo.  Biết được tất cả chúng sanh không ai là không do nhân duyên quả báo tuần hoàn nối tiếp nhau mà tạo nên những hiện tượng như vậy.

‘Lục thập nhi nhĩ thuận’.  Sáu chục tuổi tâm an định rồi, tâm thanh tịnh hiện ra.  Kinh Kim Cang có nói: ‘Tín tâm thanh tịnh tắc sanh thật tướng’.  Trí huệ chân thật hiện ra.  Thiền tông Lục Tổ đại sư trong Pháp Bảo Ðàn Kinh có nói ‘Nhược chân tu đạo nhân, bất kiến thế gian quá’ (tạm dịch: Nếu là người tu đạo chân thật thì không thấy lỗi lầm của người khác trong thế gian).  Nhĩ thuận là không thấy sự lỗi lầm của người trong thế gian.  Trong kinh Hoa Nghiêm Thiện Tài đồng tử trong năm mươi ba lần tham vấn cũng không ‘kiến thế gian quá’, đó cũng là cảnh giới của ‘nhĩ thuận’.

Ðến bảy mươi tuổi công phu thành tựu rồi tâm phải như thế nào?  ‘Tùy tâm sở dục nhi bất du củ’ (tạm dịch: Tùy sự ưa thích trong tâm tất cả đều được nhưng không vượt quá khuôn phép, quy củ).  ‘Củ’ là gì?  Ðối với pháp tánh hoàn toàn tương ứng gọi là ‘củ’, tuyệt đối không trái ngược với pháp tánh.  Tùy tâm đều được nhưng những thứ này tự nhiên hợp tình, hợp lý, và hợp pháp.  Ðiều này thiệt là tuyệt diệu!  Chúng ta trong nhà Phật gọi điều này là ‘đại tự tại’.  Ðời sống tự tại, công việc tự tại, đối xử với người, với sự vật cũng đều tự tại.  Ðây là chỗ chúng ta thường nói ‘lợi ích chân thật’, ‘chân thật thọ dụng’.   Ngài Khổng Tử đã đạt được, người học Phật nói đúng ra phải đạt được một cách nhanh chóng và rốt ráo hơn. 

3.  Phát Bồ Ðề tâm, Tin sâu nhân quả, Ðọc tụng Ðại thừa, Khuyến tấn hành giả

Ðiều cuối cùng là ‘Tin sâu nhân quả, Ðọc tụng Ðại thừa’.   Hiện tượng y chánh trang nghiêm trong mười pháp giới là quả báo;  quả báo rất phức tạp, nếu nói đến trình độ phức tạp thì sự phức tạp của nhân phải có tỷ lệ tương đương với quả.  Trong những nhân quả phức tạp như vậy chúng ta phải cẩn thận để ý, thời thời khắc khắc luôn luôn cảnh giác tuyệt đối không tạo ra nhân ác.
Lúc ban đầu khi tôi tiếp xúc tới Phật pháp, chỗ khâm phục đức Phật nhất là ngài chỉ dạy bạn tự lo cho mình [nhìn lỗi của mình], mà không dạy bạn nhìn [lỗi] người khác.  Chỗ này chúng ta khâm phục đến sát đất, những giáo giới mà đức Phật dạy đều nhằm răn dạy một cá nhân của mình mà không dạy người khác.  Nếu chúng ta không từ chỗ này đi vào cửa Phật, bạn muốn đạo nghiệp thành tựu sớm hơn thì tuyệt đối không thể nào làm được. 

Vì trung tâm của sự tu học Phật pháp là thiền định và tâm thanh tịnh.  Nếu bất cứ lúc nào cũng lo nghĩ đến hoàn cảnh bên ngoài, phân biệt đến hoàn cảnh bên ngoài, bạn thử nghĩ coi khi nào bạn mới đắc được định?  Vĩnh viễn không hy vọng có ngày đắc được.

Nếu bạn muốn thiệt sự đắc đuợc thiền định, thành tựu được tâm thanh tịnh, phải hoàn toàn không theo đuổi sự việc và cảnh giới bên ngoài, hãy quay vào trong tâm mà dụng công, đây là chỗ cao siêu của Phật Pháp.  Cho nên Phật Pháp đuợc xưng là ‘Nội Học’, là dạy bạn không hướng ra bên ngoài mà theo đuổi và tìm cầu.  Cảnh giới bên ngoài, khi gặp cảnh thuận hoặc gặp cảnh nghịch cũng vậy, gặp người tốt hoặc gặp người xấu cũng vậy, bạn cũng đừng để ý đến.  Chúng ta dùng tâm chân thành để đối xử với sự việc bên ngoài; cảnh thuận cảnh nghịch cũng như nhau, người xấu người tốt cũng như nhau, nhất định không dùng hai tâm niệm khác nhau.  Bạn có thể dùng một tâm chân thành này để đối đãi với người thì người tốt khen ngợi bạn, người xấu cũng khen ngợi bạn vì người xấu được bạn cảm hóa nên họ sẽ dứt ác tu thiện. 

 Lục Tổ nói một câu rất hay: ‘Nếu là người tu đạo chân thật thì không thấy lỗi lầm của người khác trong thế gian’.  Nếu thường thấy lỗi lầm của người khác thì mình sẽ thất bại.  Ngày nay chúng ta mắc phải một căn bịnh rất trầm trọng, mỗi ngày từ sáng đến tối đều nhìn thấy lỗi lầm của người khác nhưng không thấy lỗi của mình.  Ðến khi nào chúng ta có thể không thấy lỗi người khác mà chỉ thấy lỗi của mình thì chúng ta sẽ thành công.  Công phu của bạn sẽ đắc lực, bạn sẽ gặt hái được sự lợi ích chân thật. 

Người khác làm cái gì và làm như thế nào cũng có nhân quả riêng của họ.  Quan trọng là nhân quả của mình, nhân quả của người khác chúng ta không thể nhận chịu thay thế cho họ mà cũng không thể giúp họ thay đổi.  Hơn nữa trong thời đại hiện nay, ai chịu nói lỗi lầm của người khác?  Người xưa cũng không nói;  chúng ta đọc trong sách Lễ Ký viết hồi thời nhà Hán xem người nào chịu nói ra lỗi lầm của bạn?  Chỉ có hai người, một là cha mẹ của bạn, hai là thầy giáo của bạn.  Họ có trách nhiệm nói ra lỗi lầm của bạn mà bạn không phản đối lại.  Bạn bè nếu nói ra sẽ có sự xích mích thù hận lẫn nhau rồi sẽ tìm cách trả thù.  Cho nên không ai chịu nói ra lỗi lầm của người khác hết.

Chư Phật Bồ Tát giảng kinh thuyết pháp thường dùng cách nói khéo mà nhắc nhở, để cho chúng ta nghe rồi suy nghĩ xem tự mình có phạm lỗi đó hay không.  Nếu có thì mau mau sửa đổi, đó là ‘nếu có sai thì sửa đổi, nếu không thì khuyến khích ngăn ngừa’.  Chư Phật Bồ Tát không chỉ trích lỗi lầm của chúng ta mà chỉ nói một cách gián tiếp khiến cho chúng ta tự mình phản tỉnh, tự mình giác ngộ.  Tâm của họ là tâm thanh tịnh, nên những lỗi lầm đề cập trong kinh luận thực ra là Phật không thấy lỗi lầm của bất cứ một người nào; đây là sự cao siêu thâm áo của những phương pháp răn dạy của Phật, tất cả đều không đánh mất tâm thanh tịnh.

Chúng ta phải từ những điểm này mà thể hội, mà phản tỉnh, mà hiểu được lòng từ bi chân thành của chư Phật Bồ Tát, vô cùng từ bi; chỉ cần chúng ta nỗ lực, y theo lời dạy mà tu hành, bạn có thể không để ý đến hoàn cảnh, tự nhiên có Phật hộ niệm, thần Hộ pháp sẽ lo cho bạn; bạn không cần phải lo có người đến phá hoại hoặc gây ra chướng ngại.  Nếu không như vậy thì người khác chưa đến phá khuấy mà ngược lại chính bạn đã gây chướng ngại cho mình.  Bạn nghĩ đến những chuyện này để làm gì?  Ðó chính là vọng tưởng, phân biệt, chấp trước phá hoại bạn trước.  Ðây là lý do tại sao chúng ta phải nhìn thấu, phải buông xả.

Phải tin sâu sự hộ niệm của chư Phật; hộ niệm nghĩa là tất cả chư Phật Như Lai thường thường tưởng nhớ đến bạn, thường lo lắng đến bạn.  Ðây là sự thật không phải giả.  Thiện thần hộ pháp tôn kính, khâm phục, và ủng hộ bạn.  Nếu lúc nào bạn cũng đề phòng cái này, đề phòng chuyện kia, Phật sẽ không hộ niệm cho bạn nữa, thần Hộ pháp cũng sẽ không chiếu cố đến bạn nữa.  Bạn suy nghĩ xem nên làm như thế nào, sự thiệt thòi này rất lớn.

Cho nên hai chữ ‘tin Phật’ không phải dễ.  Tin Phật thì đâu còn những thứ vọng tưởng này nữa?  Ðâu còn những thứ âu lo, bồn chồn, nhớ nhung nữa?  Tất cả đều dẹp hết, như vậy mới có thể nhất tâm hướng về đạo.  Ðạo ở đâu vậy?  Ðạo tức là sự sanh hoạt thường ngày, tức là ăn cơm mặc áo.  Trong kinh Kim Cang đoạn mở đầu có viết: ‘Ðức Phật Thích Ca Mâu Ni đắp y, cầm bình bát, đi vào thành Xá Vệ khất thực’.  Ðó là ‘đạo’.  Từ đó mới biết, sự sanh hoạt hàng ngày không có thay đổi, công việc làm hàng ngày cũng không thay đổi, tiếp đãi người, xử lý công việc, tất cả những thứ này đều tiếp tục bình thường.

Chư Phật Bồ Tát không giống người thường ở chỗ nào?  Người thế gian trong mọi hoàn cảnh lúc khởi tâm động niệm đều là phân biệt chấp trước, đi ngược lại với đạo.  Chư Phật Bồ Tát trong sanh hoạt thường ngày không khởi tâm, không động niệm, không phân biệt, không chấp trước, hằng thuận chúng sanh, tùy hỷ công đức.  Ðời sống của họ tự tại, sự xã giao của họ cũng tự tại, tất cả đều tự tại và viên mãn.

Ðại tự tại, đại viên mãn này đều từ tâm thanh tịnh sanh ra.  Kinh Kim Cang có nói: ‘Tín tâm thanh tịnh tắc sanh thật tướng’, sanh thật tướng trí huệ bát nhã;  thật tướng trí huệ bát nhã đã hiện ra, làm sao không được tự tại chứ?  Làm sao không viên mãn chứ?  Tất cả có được đều do tâm thanh tịnh.

Cho nên trong mọi thời mọi chỗ người biết tu đều luôn luôn trụ ở trong (giữ) tâm thanh tịnh.  Ðó cũng giống như đoạn trước có nói đến tam quy: Giác, Chánh, Tịnh.  Luôn luôn giác mà không mê, chánh mà không tà, tịnh mà không nhiễm; niệm Phật như thế cầu sanh Tịnh Ðộ, làm sao không vãng sanh được chớ?

Những duyên sự ở thế gian, trong kinh Phật có nói: ‘Khả đắc vi thế gian sự, bất khả đắc vi thế gian ý’ (tạm dịch: Có thể làm chuyện thế gian, nhưng đừng nên có ý tưởng của thế gian).  Hai câu này nói rất hay, chuyện thế gian có thể làm.  Trong kinh Hoa Nghiêm có nói: ‘Lý sự vô ngại, sự sự vô ngại’.  Chướng ngại ở đâu?  Chướng ngại ở chỗ ‘thế gian ý’.  Thế gian ý là gì?  Là vọng tưởng, phân biệt, chấp trước, tất cả những thứ này bạn đừng nên có.  Ý nghĩa của hai câu này rất sâu, rất rộng.

Ðức Thế Tôn thuyết pháp 49 năm, giảng kinh hơn 300 hội.  Ngài đã nói những gì?  Tức là nói những thứ này, ngàn câu vạn chữ nói không hết; đối với người, đối với sự việc, đối với sự vật mà tôi ‘tưởng’ như thế nào, có ‘tưởng’ như thế nào là sai rồi, tưởng là đã rơi vào trong ý thức; tưởng ở đây là vọng tưởng.

Như vậy thì bạn sẽ hỏi có người nào mà không có ý tưởng như vậy?  Rất tiếc là bạn chưa gặp qua, bạn đã gặp toàn là phàm phu, cho nên bạn đem sự việc này coi rất bình thường.

Tại sao chư Phật Bồ Tát không có cách suy tưởng như vậy?  Chư Phật Bồ Tát biết được ‘vạn pháp giai không’ (tất cả pháp đều là không).  Trong kinh Kim Cang có nói ‘Tam tâm bất khả đắc’ (ba thứ tâm không thể có được).  Năng tưởng (những gì có thể tưởng) được đều là không;  ‘Chư pháp duyên sanh, duyên sanh tánh không’ (tạm dịch: tất cả pháp đều do nhân duyên mà sanh ra, bản tánh của nhân duyên sanh là không).  Sở tưởng (đối tượng để tưởng) đều là không.  Như thế họ còn tưởng cái gì nữa?  Không tưởng nữa!  Tuy không tưởng nhưng lúc đối phó giải quyết công việc đều có thể làm được rất chu đáo.  Họ làm sao có thể làm chu đáo như vậy?  Ðó là nhờ trí huệ đã phát sanh.

Chúng ta nêu ra một thí dụ, các bạn xem những lời Phật nói trong kinh điển có hay không?  Rất có thứ tự, ý nghĩa rất mạch lạc, một chút cũng không rối loạn.  Không kể là nói lý hay nói sự, câu nào cũng đều là đạo.  Ðức Phật có bao giờ khởi lên một ý tưởng: ‘Hôm nay tôi phải giảng cách nào đây?’  Không có! Không khởi tâm, không động niệm, hoàn toàn thuận theo tự tánh, từ trong tâm tánh tự nhiên tuôn trào ra.  Sự việc là như vậy đó.

Chúng ta khởi tâm động niệm mãi, rốt cục rồi cũng đều thiếu sót đủ thứ, nói như thế nào đi nữa cũng không lưu loát bằng người khác, chữ nghĩa viết làm sao cũng không bóng bảy bằng người khác.  Cho nên học Phật phải học chỗ không khởi tâm, không động niệm, không phân biệt, và không chấp trưóc.  Tất cả dùng tâm chân thành, tâm chân thành tự nhiên sẽ sanh ra trí huệ, tự nhiên được chư Phật gia trì.  Gia trì ở đây nghĩa là chư Phật hộ niệm lo lắng cho.

Tâm chân thành là tâm Phật, tâm bạn cùng tâm Phật giống nhau;  tứ hoằng thệ nguyện là giống với nguyện của chư Phật.  Tâm nguyện giống nhau, đức tâm giống nhau, chúng ta thể hội ý nghĩa này được chưa?  Trong sanh hoạt thường ngày có thể làm được mấy phần?  Ðây là lý do tại sao chúng ta tu hành công phu không được đắc lực, không thể cải thiện được đời sống sanh hoạt của chúng ta.  Nguyên nhân là ở chỗ đó!

Phản tỉnh và kiểm điểm kỹ càng lại mới biết chúng ta đã làm sai.  Chúng ta hôm nay tùy thuận theo phiền não, tùy thuận theo tập khí (thói quen).  Phiền não là tham, sân, và si, chúng ta tùy thuận những thứ này.  Khi mắt thấy màu sắc, tai nghe âm thanh, nếu hợp ý thì khởi tâm tham, khởi tâm ngạo mạn lên; ngược lại nếu không vừa ý thì nổi tâm sân giận lên; tất cả đều là ngu si!

Cho nên bên ngoài hình như có học Phật, nhưng thực ra khi đối xử với người, tiếp xúc với sự vật, khi khởi tâm động niệm một tí gì cũng không sửa đổi hết.  Chữ ‘thọ trì’ trong kinh Phật dạy, chúng ta không những không làm được, không những không hiểu nghĩa của hai chữ này, lại còn hiểu sai nữa!  Chúng ta cứ tưởng là mỗi ngày đem kinh ra đọc một lần thì kể là đã ‘thọ trì’, bạn nói như vậy là sai đến mức nào rồi!
Nếu muốn công phu được đắc lực, thật tình mà nói, công phu đắc lực tức là cải thiện đời sống của chúng ta; không những cải thiện đời sống chúng ta hiện nay, mà còn cải thiện đời sau nữa; ý nghĩa này rất sâu rộng.  Y theo cách sống hiện nay của chúng ta, dựa trên những gì Phật nói trong kinh điển Ðại thừa và Tiểu thừa, khi chúng ta đã mất đi thân người, nếu muốn có được lại thân người rất khó, rất khó! Mất thân người rồi sanh đi đâu?  Phần đông là đọa vào ba đường ác hết.

Làm sao biết được đọa vào ba đường ác?  Chỉ cần nghe người ta thường nói một câu thì hiểu ngay, câu nói gì vậy?  ‘Chết đi làm quỷ!’  Mọi người đều nghĩ là chết rồi thì đi làm quỷ.  Chưa bao giờ nghe nói chết đi trở lại làm người, chỉ nghe nói chết đi làm quỷ mà thôi.

Phật nói với chúng ta một chân lý ‘Nhất thiết pháp tùng tâm tưởng sanh’ (Tất cả các pháp đều do tâm tưởng sanh ra).  Mọi người nghĩ là chết đi đều làm quỷ hết; bạn có cái ý tưởng này, có cách suy nghĩ như vậy, thì bạn nhất định sẽ đi làm quỷ.  Có được mấy người nghĩ rằng sau khi chết trở lại làm người hoặc là sanh lên trời, thành Phật thành Bồ Tát; cách nói này rất ít khi nào nghe đến!  Luôn luôn nghe nói chết đi làm quỷ thôi.  Chúng ta đừng tưởng câu nói này rất bình thường chưa chắc là đúng.  Thật ra câu nói này rất đúng và rất bình thường.

Tất cả các pháp đều do tâm tưởng sanh ra.  Kinh Hoa Nghiêm có nói: ‘Duy tâm sở hiện, duy thức sở biến’ (tạm dịch: Từ tâm hiện ra, từ thức biến ra).  Ðây cũng giải thích rõ lời của Phật nói rằng người chết đi rồi muốn được thân người trở lại rất khó.  Hơn nữa phải y theo nguyên tắc trong kinh Phật nói, đời sau muốn được thân người trở lại nhất định phải làm tròn năm giới.  Năm giới cũng giống như ‘ngũ thường’ trong Nho Giáo, nội dung cũng giống như vậy.

Ngũ thường là: nhân, nghĩa, lễ, trí, tín.  Nhân là nhân từ, bạn có làm được không?  Ðối với người với vật bạn có nhân từ không?

Nghĩa là đối với người, với sự việc, bạn có tận tâm làm hết nghĩa vụ chưa?  Tuy là có nhận tiền công nhưng không coi trọng mà nghĩ đó đều là phận sự công tác của mình, mình phải tận tâm tận lực đi làm cho đàng hoàng.  Ðây là đạo nghĩa, không phải dựa trên tiền công mà mình nhận được, nếu tiền nhiều thì làm nhiều một chút, tiền ít thì làm xong là được rồi.  Người như vậy không có nghĩa.
Lễ, giữa người với người phải dùng lễ để đối xử với nhau.

Trí là lý trí, không dùng cảm tình để xử sự.

Tín là tín dụng.  Trong chữ tín quan trọng nhất là ‘không gạt mình, không gạt người’.  Tự mình gạt mình là làm trái với lương tâm.  Như tục ngữ thường nói ‘không có lương tâm’.  Nếu không có lương tâm thì làm sao có sự tin dùng được?  Ở bên trong thì làm trái với lương tâm, bên ngoài thì dùng trăm phương ngàn kế để gạt người.

Phạm năm thứ nói trên thì bạn không được thân người nữa.  Nếu bạn làm tròn được năm điều này, tự mình không hổ thẹn với lương tâm, thì đời sau sẽ được thân người trở lại.  Chúng ta coi người trong xã hội hiện nay rồi tự mình xét lại, quan trọng nhất là phải tự mình phản tỉnh, mình có làm tròn hết không?  Mình đời sau có được thân người trở lại hay không?  Nếu không có nhân, nghĩa, lễ, trí, tín thì đời sau nhất định phải đọa vào ba đường ác!

Ðoạn trước có nói phần đông người ta chết rồi đều đi làm quỷ.  Trong sáu nẻo luân hồi không đi đường khác mà phải chọn đường ngạ quỷ.  Vì có cách nói như vậy nên cũng có đạo lý của nó.  Ðiều kiện của đường ngạ quỷ là tâm tham: tham danh, tham lợi, tham tài, tham sắc, tham nhiều thứ lắm; chỉ cần tâm tham nặng đều là nghiệp nhân của đường ngạ quỷ.

Tâm sân giận và đố kỵ nặng là nghiệp nhân của địa ngục.  Không có trí huệ, không thể phân biệt chánh và tà, chân và vọng, thiện và ác là nghiệp nhân của súc sanh.  Tham, sân, và si là nghiệp nhân của ba đường ác.  

Chúng ta phản tỉnh thử xem chúng ta có tham, sân, si không?  

Ý niệm tham, sân, si này nặng hay không?

Nếu ý niệm này nặng, bạn phải cẩn thận cảnh giác đi, tương lai là một màu đen tối!  Chúng ta muốn niệm Phật cầu sanh Tây phương Cực Lạc thế giới, nhất định phải diệt trừ tham, sân, si, phải chuyên cần tu tập ba thứ tư lương là tín, nguyện, hạnh.  Nếu y theo lời dạy mà tu hành, đời này chúng ta sẽ không bỏ phí qua.  Nhân duyên của chúng ta trong đời này thật là rất thù thắng, có thể gặp được Phật pháp chân chánh, lại có thể gặp được pháp môn thù thắng nhất là pháp môn Tịnh Ðộ.

Cái duyên này thiệt là không thể nghĩ bàn; kệ khai kinh có nói ‘Bá thiên vạn kiếp nan tao ngộ’ (trăm ngàn muôn kiếp cũng khó gặp được), cư sĩ Bành Tế Thanh có nói: ‘Vô lượng kiếp lai hy hữu nan phùng chi nhất nhật’ (một ngày rất hiếm rất khó gặp trong vô lượng kiếp qua).  Chúng ta hôm nay cố nhiên đã gặp được, thiện căn phước đức nhân duyên có đầy đủ rồi, nếu tự mình không thể nắm lấy cơ hội mà để nó trôi qua, đó thiệt là rất đáng tiếc!

Hôm nay chúng ta tiếp tục đàm luận những chướng ngại trong sự hành trì của chúng ta, thiệt tình mà nói, Thế tôn đúng là một người có trí huệ bậc nhất.  Giống như những người trong các tôn giáo khác khen ngợi ‘Thần’ là ‘Không có gì không biết, không có gì là không có khả năng làm được’.  Sau khi Phật diệt độ hai ngàn năm trăm năm, những chướng ngại của chúng sanh đời mạt pháp, Thế tôn năm xưa trong lúc giảng kinh thuyết pháp đã có nói qua hết, nếu không có trí huệ siêu việt thì không thể nói ra được.