Thiên này có bốn phần: Thuật ý, Thẩm nộ, Thẩm quá, Thẩm học.

Thứ nhất: PHẦN THUẬT Ý

Bậc Thánh nhân lợi ích cho mọi loài xét kỹ cảnh tượng quán sát tâm tư, điều hòa Thức Tình hướng về Bảo Sở, vận dụng Giả Thật quay lại Vọng Thành, cho nên xét kỹ không phải trí tuệ thì không thể nào tận cùng cái Thật ấy, trí huệ không xét kỹ thì không thể quán sát sự chiếu soi ấy. Vậy thì cội nguồn của sự chiếu soi quan sát là điềm quan trọng của sự quyết định đích xác, vốn là có thể không pháp nào không duyên theo không cảnh nào không quán sát, sau đó duyên theo pháp quán sát cảnh, mới biết cùng nhau hướng đến nơi công phu sâu xa u huyền đồng thời nối liền với nhau nuôi dưỡng cho vạn pháp thành tựu.

Thứ hai PHẦN THẨM NỘ (xem xét cơn giận).

Như Tăng kỳ luật nói: Đức Phật bảo với các Tỳ kheo: Vào thời quá khứ có Bà la môn gia cảnh nghèo túng, có vợ nhưng không sinh được con cái, trong nhà có loài sâu Na câu la, dịp thuận tiện sinh ra một con. Lúc ấy Bà la môn vì không có con cho nên nuôi dưỡng nghĩ là giống con trẻ, con Na câu la bé nhỏ đối với Bà la môn cũng có ý tưởng như cha mình. Về sau người vợ liền có thai, đủ tháng sanh ra con, thì dấy lên nghĩ rằng: Nhờ Na câu la mà sanh ra đức con tốt lành, khiến cho mình có con trẻ. Lúc ấy Bà la môn sắp đi ra ngoài xin ăn, liền dặn dò người vợ rằng: Nếu mình đi ra ngoài thì nên mang con đi theo, cẩn thận đừng để lại! Sau đó người vợ cho con ăn rồi thì đến nhà bên cạnh, mượn cối giã gạo, lúc này đứa bé có mùi thơm của sữa, thì có con rắn độc theo mùi thơm bò đến, há miệng phu độc muốn giết hại đứa bé. Con trùng Na câu la thì dấy lên nghĩ rằng: Cha mình đi ra ngoài mẹ cũng không có nhà, tại sao con rắn độc muốn giết hại em mình? Liền giết chết rắn độc cắn đứt thành bảy đoạn, cha mẹ biết việc này nhất định sẽ thưởng cho mình, lấy máu bôi miệng ra trước cửa nhà đứng, muốn làm cho cha mẹ trông thấy sẽ vui lòng. Lúc ấy Bà la môn mới từ bên ngoài trở về, thấy người vợ ở ngoài nhà thì nổi giận nói rằng: Tôi dặn lúc đi đâu thì nên mang con đi theo, tại sao chỉ đi một mình? Người cha sắp vào cửa trông thấy trong miệng con Na câu la có máu, liền dấy lên nghĩ rằng: Vợ chồng ta không có nhà đem con ta giết mà ăn, uổng công nuôi dưỡng con trùng này! Liền tiến đến phía trước đánh chết. Đã bước vào trong nhà tự nhiên trông thấy con mình buộc ngón tay mà đùa giởn, lại thêm thấy bảy đoạn thân rắn độc ở trên đất, lúc ấy Bà la môn trách móc dằn vặt mình vô cùng, con Na câu la này tốt lành có tình người đã cứu mạng con mình, nhưng mình không khéo quán sát đã vội vàng đánh chết nó, thật là đau đớn thật đáng xót thương! Thế là mê man bất tỉnh ngã nhào xuống đất, giữa không trung có người Trời, liền thuyết kệ rằng:

Nên quán sát thực sự rõ ràng,
Đừng làm điều vội vàng nóng giận
Khiến bạn tốt ân ái rời xa,
Sát hại oan ức người lương thiện
Ví như người Bà la môn này,
Đánh chết con Na câu la kia.

Lại trong kinh Phật thuyết Thái tử Mộc Phách nói: Đức Phật bảo với các Tỳ kheo: Ngày xưa có nước tên gọi Ba la nại, nhà vua có Thái tử tên gọi là Mộc Phách, sinh ra có ánh sáng vô cùng cực, đoan chánh xinh đẹp không có ai sánh bằng, cha mẹ ngạc nhiên cung cấp nuôi dưỡng mà ngắm nhìn không chán, đợi đến lúc trưởng thành sẽ đặt têncho con. Ngậm miệng không nói năng trong mười ba năm, đạm bạc chất phác, ý chí giống như tro nguội, thân hình giống như cây khô, tai không nghe âm thanh, mắt không nhìn sắc đẹp, hình dạng tương tự như người câm ngọng đui điếc. Thế là vua cha lo sợ mà đau khổ vô cùng, nhà vua nói với phu nhân nên làm thế nào, đứa con này chắc chắn làm trò cười cho nước khác! Phu nhân nói với nhà vua: nên mời thầy tướng số khiến họ xem tướng ra sao! Nhà vua lập tức mời các thầy tướng số Bà la môn đến Bà la môn nói: Vương tử này không phải là người thế gian, chỉ là mê hoặc mà thôi, ngoài ra diện mạo đoan chánh nhưng bên trong mang đầy điều chẳng lành, nên cắt bỏ đất nước gần đây không lâu, không thể nuôi dưỡng được, nên đang sống đem chôn mà giết chết, nay không trừ bỏ Vương tử này thì sợ rằng về sau không có con thừa kế ngôi vị! Thế là phu nhân thuận theo nhà vua tùy ý lo liệu. Nhà vua liền mời tất cả Đại thần trong nước cùng nhau bàn bạc. Một vị quan nói: Chỉ đem bỏ vào nơi không có người qua lại ở trong núi sâu. Một vị quan nói: Ném vào giữa dòng nước sâu. Một vị quan nói: Chỉ thuận theo lời thầy tướng đã nói, đào đất làm hố sâu mà chôn sống. Nhà vua liền gọi quân lính ngoài mặt trận hơn hai ngàn người trở về trong nước, lệnh cho đào đất làm kho tàng, cung cấp cho lương thực cất trữ trong 20 năm, lúc ấy đem ngôi vị Thái tử nô bộc châu báu ngọc ngà, tất cả trả lại choThái tử. Ngày sau đó phu nhân đau thương vô cùng tuyệt vọng, mình đơn độc không có ai giúp, con sinh ra bạc mệnh mới gặp tai ương này, sự việc đã không ích gì, thế là đưa Thái tử lên trên chánh điện, năm trăm phu nhân đến nhìn Thái tử, thấy Thái tử đoan chánh xinh đẹp không có ai sánh bằng, bèn nói: Thái tử vì sao không nói mà chịu bị chôn sống vậy! năm trăm thể nữ đến nhìn Thái tử, thấy Thái tử đoan chánh xinh đẹp không có ai sánh bằng, bèn nói: Thái tử vì sao không nói mà chịu bị chôn sống vậy! Tất cả vì Thái tử tấu lên các thứ âm nhạc, Thái tử lặng lẽ không nhìn không nghe. Thế là đưa Thái tử lên trên điện phía ngoài, năm trăm đại thần đến nhìn Thái tử, thấy Thái tử đoan chánh xinh đẹp, vội vàng thưa với Đại vương: Vương tử này không phải là người không nói năng, tạm thời được giữ lại ít lâu, nói năng còn chẳng bao lâu, thầy tướng Bà la môn không đáng tin tưởng đích xác. Nhà vua nói: Đây là việc nước không phải các khanh được biết. Làm kho tàng đã xong đến tìm Thái tử, nhà vua nói với nô bộc: Bảo Thái tử ngồi xe voi nhìn bốn phía, lệnh cho nhân dân trong nước để đến nhìn Thái tử, Thái tử sẽ nói được, nếu nói được thì khiến chở quay trở về! Ngay sau đó Thái tử ngồi xe đi trên đường, lúc ấy các bố lão đại thần trong nước rộn ràng đi phía trước xe, Thái tử chỉ cần nói được một lời, nếu không nói thì dùng xe đâm thẳng vào chúng tôi mà đi, các loài Rồng hổ trang sức lộng lẫy hầu hạ nâng lên khiến cho vượt qua. Lúc ấy mấy ngàn vạn người vây xung quanh, thế là Thái tử lại không thể nào tiến lên; chim bay thú chạy, vây quanh kho tàng ba vòng lại lấp chặt cửa kho tàng, thế là Thái tử lại không thể nào tiến lên được, liền đưa tay đứng lên mà nói,: Đang muốn không nói, mà chịu bị chôn sống, đang lúc phát ra lời nói, sợ rằng vào chốn địa ngục, vì lẽ đó không nói muốn làm cho toàn thân tránh bị tổn hại, giúp cho thần thức xa lìa đau khổ cho nên không nói, mà tin lời dối trá, nói là Ta đui điếc là thật sự câm ngọng! Lúc bấy giờ nhân dân nghe âm thanh tuyệt diệu của Thái tử, người đang đi là dừng lại, người đang ngồi là đứng lên, đều tiến lên rập đầu nguyện xin tha tội cho mình. Nô bộc của nhà vua nghe thấy vui mừng nhảy lên vui sướng, chạy nhanh về thưa với Đại vương: Thái tử đã nói, trên đến tận Trời xanh dưới thấu tận suối vàng, chim bay thú chạy đều đến cuối đầu lắng nghe ở trước Thái tử, Thái tử dùng lời hoan hỷ vô cùng, tất cả đều nhảy lên sung sướng! Nhà vua lập tức cùng với phu nhân ngồi xe voi nhìn về bốn phía đến đón Thái tử. Thái tử quay đầu lại nhìn trông thấy vua cha bước xuống xe tránh đường, lạy bốn lạy mà đứng lên, làm cho Đại vương vất vả từ xa đến gặp gỡ đón về, nay cha con sống với nhau mà vất bỏ ân ái đã xa rời, nghĩa ấy thật trái với đạo lý thông thường, không thể nào lắng nghe nhìn ngắm. Nhà vua nói với Thái tử: Không được, không được! Con là người trí nên tha thứ không hết, cùng nhau trở về trong nước, tất cả ngôi vị giao cho con còn Ta tự mình rút lui. Thái tử đáp rằng: Thân trước con đã làm Quốc vương, bởi vì việc làm sai sót mà sau đó đi vào địa ngục hơn sau vạn năm, chưng nấu cắt xẻ thật đau đớn khó chịu đựng nổi, cha mẹ lẽ nào có thể biết con đau khổ thế nào hay không, con chán ngán và sợ hãi địa ngục, vì vậy ngậm miệng không nói suốt 13 năm, mong muốn thoát ra ngoài cảnh trần ai, không để cho tộïi lỗi kết tụ mà cách xa đạo lý càng xa, bay cao rời xa tự mình có ích cho đời, thế gian vô thường không chân thật như giấc mộng, nhà cửa vui sướng trong chốc lát mà thôi, buồn lo đau khổ kéo dài, vui mừng sung sướng tạm có, nào đáng vấn vương! Nhà vua biết chí nguyện kiên quyết chỉ có thuận lòng học đạo, thế là Thái tử bỏ đất nước rời xa vua cha, vào núi cầu đạo tư tuy duy thiền định, mạng chung liền sanh lên cõi Trời Đâu Suất, phước hết sanh xuống nhân gian làm Thái tử của Quốc vương Ca Di, Thái tử tự biết mình làm Phật.

Đức Phật bảo với A nan: Thái tử Mộc Phách lúc bấy giờ chính là thân ta ngày nay. Nhà vua lúc ấy chính là Duyệt Đầu Đàn bây giờ. Phu nhân lúc ấy chính là Ma Da bây giờ. Năm người nô bộc lúc ấy chính là xà cư luân ngày nay. Thầy tướng Bà la môn lúc ấy chính là Điều Đạt bây giờ. Điều Đạt và Ta đời đời có oán thù. Chư Thiên Long thần hoan hỷ nhảy lên sung sướng, làm lễ mà trở về.

Thứ ba PHẦN THẨM QUÁ (xem xét lỗi lầm).

Như kinh Phú Pháp Tạng nhân duyên nói: Lúc ấy trong thành Thất La có một chủ buôn, vì tăng tạo tác trai hội lớn mỗi năm năm (Bàn Giá Vu sắt) một lần. Có một Tỳ kheo ni đạt đến quả vị A la hán, quán sát trong chúng ai là phước điền. Lại tiếp tục tư duy người nào đứng đầu Tăng, thấy các vị A la hán và những người đang tu học từ lâu đã đoạn trừ phiền não có thể thọ nhận sự cúng dường. Quán xét một Tỳ kheo tên gọi A sa la, chưa được giải thoát mà ở bậc nhất đứng đầu chúng, lúc ấy Tỳ kheo ni liền đi đến nói rằng: Đại Đức hôm nay nên tự mình trang nghiêm! Lúc ấy Tỳ kheo này không hiểu được ý đó, liền cạo đầu tắm gội khoác y sạch sẽ. Lại vào lúc sau Tỳ kheo ni này lại nói trang điểm nghiêm túc, thì A sa la vô cùng tức giận nói rằng: Tôi thuận theo cô nói tự mình rất nghiêm túc sạch sẽ, có gì xấu xa mà nhiều lần phát ra lời này? Tỳ kheo ni nói: Đại đức nên biết, đây là sự trang nghiêm thuộc về thế tục chứ không phải là Phật páhp, Phật pháp trang nghiêm thì có nghĩa là đạt được bốn quả vị, ngạc nhiên thay đại đức, thật là tùy tiện thấp kém, Trưởng giả tổ chức trai hội phần nhiều là các bậc Thánh Hiền, ông là đứng đầu Tăng mà chưa tránh khỏi sanh tử, dùng tâm hữu lậu thọ nhận sự cúng dường đầu tiên, vì vậy nay tôi muốn giác ngộ lẫn nhau! Tỳ kheo A Sa La nghe rồi đau thương sầu thảm trên trào nước mắt, tự nghĩ mình già nua cổ hủ sao có thể hết sạch sai sót. Tỳ kheo ni nói: Phật pháp không có thời gian lẽ nào chọn lựa già cả hay trẻ trung? Nghe lời này rồi nhân đó hướng về nơi Ưu ba cúc đa, liền thuyết pháp cho nghe trở thành bậc A la hán. Lại có một Tỳ kheo, tánh thích ăn uống, bởi vì lòng tham này cho nên không thể nào đạt được đạo quả. Ưu ba cúc đa mời mọc khiến đến phòng mình, lấy cháo sữa thơm phức mà đưa cho, nói hãy chờ đến khi nguội sau đó mới ăn được. Tỳ kheo miệng thổi cháo làm cho nguội, nói với Tôn giả rằng: Cháo đã nguội rồi. Tôn giả nói cho biết rằng: Cháo này tuy nguội mà ngọn lửa tham dục của ông đang nóng, nên dùng nước quán tưởng dập tắt ngọn lửa trong tâm ông! Lại lấy đồ dùng trống rỗng khiến nhổ thức ăn ram đã nhổ thức ăn ra rồi lại khiến ăn đi. Tỳ kheo đáp rằng: Nước bọt đã hòa lẫn, làm sao mà ăn vậy? Tôn giả nói rằng: Tất cả các loại thức ăn cùng với thứ này không có gì khác, ông không quán sát mà vọng tưởng sanh ra tham trước, nay ông nên quán sát thức ăn theo ý tưởng bất tịnh! Ngay lúc ấy thuyết pháp cho nghe đạt được quả vị La hán.

Lại trong kinh Bách dụ nói: Xưa có hai con quỷ Tỳ xá xà, cùng có một cái tráp một cây gậy một đôi giầy, hai con quỷ cùng nhau tranh giành và bên nào cũng muốn có được cả hai. Hai con quỷ phân vân suốt ngày không thể nào làm cho yên ổn được. Lúc ấy có một người đi đến trông thấy sự tình rồi bèn hỏi rằng: Cái tráp cây gậy đôi giầy này có gì kỳ lạ đâu, các ông cùng nhau tranh giành giận dữ mới như vậy. Hai con quỷ đáp rằng: cái tráp này của tôi, có thể sản sinh ra tất cả đồ vật như áo quần, đồ ăn thức uống, giường chiếu đồ nằm cung cấp cho cuộc sống, tất cả từ trong tráp sinh ra, cầm cây gậy này thì giặc thù quy phục không dám tranh giành; mang đôi giầy này thì có thể làm cho người bay đi như chim không có gì chướng ngại được. Người này nghe rồi liền nói với quỷ rằng: Các ông rời xa một lúc tôi sẽ vì các ông mà phân chia bình đẳng. Quỷ nghe lời ấy lập tức tránh xa ra, người này ngay lập tức ôm cái tráp nắm cây gậy mang đôi giầy mà bay đi mất. Hai con quỷ ngạc nhiên cuối cùng không có được vật gì. Người nói với quỷ rằng: Các ông mà tranh giành với nhau thì tôi đã lấy đi mất, nay khiến cho các ông lại không có gì để tranh giành cả. Quỷ Tỳ xá xà là dụ cho các loài ma và các ngoại đạo, bố thí giống như cái tráp, đồ vật cung cấp để sử dụng của năm đường Trời người đều từ trong này sinh ra; thiền định giống như cây gậy, tiêu diệt hàng phục bọn giặc của ma oán phiền não, trì giới giống như đôi giày chắc chắn lên cao ở cõi Trời người. Các loài ma và ngoại đạo tranh nhau cái tráp, ấy là dụ cho ở trong hữu lậu gắng gượng cầu mong quả báo trống rỗng không có gì đạt được. Nếu có thể tu hành các thiện hạnh và bố thí trì giới, thiền định, thì được xa lìa đau khổ đạt đến đạo quả.

Thứ tư PHẦN THẨM HỌC (xem xét sự học).

Như kinh Cựu Tạp Thí Dụ nói: Xưa có hai người theo thầy học đạo, cùng nhau đi đến nước khác, giữa đường thấy dấu chân voi, một người nói: Đây là voi mẹ mang thai con voi cái, voi mù một mắt, trên mình voi có một người phụ nữ mang thai đứa bé gái. Một người nói: Vì sao ông biết được? Đáp rằng: Dùng ý suy nghĩ mà biết, nếu ông không tin thì đi về phía trước sẽ thấy. Hai người cùng theo kịp con voi, tất cả giống như đã nói: Một người tự nghĩ rằng tôi và ông cùng theo Thầy học đạo, một mình tôi không thấy, mà ông chỉ biết một mình? Sau đó trở về thưa với Thầy, Thầy vì thế mà tiếp tục làm cho mở mang, bèn gọi một người đến hỏi rằng: Dựa vào đâu biết như vậy? Đáp rằng: là lời Thầy luôn hướng dẫn cho biết, con trông thấy nước tiểu của voi trên đất biết là voi cái thấy dấu chân phải đạp đất lún sâu biết là mang thai voi cái, thấy ven đường phía tay phải cỏ cây không thay đổi biết là mắt phải bị mù, thấy nơi voi dừng lại có nước tiểu biết là người phụ nữ, thấy chân phải đạp đất lún sâu biết là mang thai bé gái, con dùng ý tinh tế sâu xa tư duy như vậy mà thôi. Thấy nói: Học hỏi thì nên dùng ý suy nghĩ xem kỹ càng mới thông hiểu được.

Lại trong kinh Bách Dụ nói: Ví dụ như có người mài một hòn đá lớn chịu khó thêm nhiều công sức, trải qua tháng năm lâu dài, làm thành con trâu nhỏ bé để đùa vui, dụng công đã sâu nặng mà kỳ vọng thật đơn giản, người thế gian cũng lại như vậy. Mài đá lớn là dụ cho sự học vấn phải tinh chuyên chịu khó vất vả mệt nhọc. Làm thành con trâu nhỏ bé là dụ cho danh tiếng thị phi lẫn nhau. Là người học hỏi thì suy nghĩ tìm hiểu sâu xa tường tận biết nhiều hiểu rộng, thuận theo nên thực hành lâu dài để mong cầu kết quả tốt đẹp, đừng cầu mong danh tiếng vẻ vang mà kiêu căng ngạo mạn tăng thêm lỗi lầm tai họa.

Còn trong Trí Độ Luận nói: Có người trong tất cả mọi lúc thấy

có điều gì lạ lùng đều hỏi han kỹ càng điều ấy, sau đó đi trên đường giữa đồng hoang vắng vẻ gặp quỷ La Sát bắt giữ người ấy, người ấy bị bắt chắc chắn sẽ chết không nghi hoặc gì. Nhưng trông thấy La Sát ngực trắng mà lưng đen, cảm thấy quái lạ bèn hỏi nguyên do, La Sát đáp rằng: tôi từ lúc sanh ra đến nay không thích nhìn mặt Trời, cho nên luôn luôn xoay lưng phía mặt Trời mà đi, vì vậy trước trắng mà sau đen. Người ấy hiểu ý, liền kéo tay rời La Sát theo hướng mặt Trời mà đi, La Sát quay mặt lưng hướng về phía mặt Trời nên không trông thấy người đó, người đó được thoát nạn, nhân đó nói kệ rằng:

Đạo lý bậc nhất là chăm học,
Phương pháp bậc nhất là chịu hỏi
Giữa đường gặp nạn quỷ La Sát,
Lưng đen hướng về phía mặt Trời.

Tụng rằng:

Quan sát kỹ càng chuyện đúng sai,
Trong đục xen nhau khó lường được,
Cố gắng quán xét tà và chánh,
Khéo léo thực hành theo quỹ tắc
Bên trong giận dữ phạt quá mức,
Bên ngoài tranh cãi nào dừng lại
Cầu nguyện cho nội tâm lắng trong,

Năng lực trí tuệ biết kỹ càng.

NHÂN DUYÊN CẢM ỨNG

Sơ lược dẫn ra ba chuyện: 1. Bác vật chí; 2. Bạch trạch đồ; 3. Bao Phác Tử.

1: Trong Bác vật Chí nói: Núi nhỏ có con Nao, hình dáng giống như cái trống, một chân biết lễ nghi. Trong đầm có con rắn, dáng hình giống như bánh xe, dài như càng xe, ai trông thấy loài này thì làm bá chủ. Xưa Hạ vũ ngắm sông trông thấy người to lớn thân cá, hiện ra nói rằng: Ta là tinh lực của sông, chẳng lẽ Hà Bá sao?

2: Trong Bạch Trạch Đồ nói: yêu tinh nơi nhà xí tên gọi là Ỷ Y, áo xanh cầm gậy trắng, biết tên gọi đó gọi lên thì trừ được, không biết tên gọi đó thì chết. Lại làm nhà ba năm không ở, trong đó có đầy của cải, dài hai thước, thấy người thì che mặt, người trông thấy là có phước. Lại làm nhà ba năm không ở, tinh lực đó gọi là Hốt, dài bảy thước, người trông thấy là có phước. Lại làm nhà ba năm không ở, trong đó có trẻ con, cao ba thước mà không có tóc, thấy người thì che mũi, người trông thấy là có phước. Lại tinh lực của lửa tên gọi là Tất Phương, dáng hình giống như chim một chân, dùng tên đó gọi lên thì tru diệt. Lại tinh lực của cây tên gọi là Bành Hầu, dáng hình giống như chó đen không có đuôi, có thể hầm mà ăn. Lại cây sống ngàn năm, trong đó có loài sâu, tên gọi là Cổ Khuất, dáng hình giống như con heo có hai đầu, hầm mà ăn có mùi vị như thịt chó. Lại trên có núi rừng dưới có suối khe, giữa khoảng đất ấy sinh ra yêu tinh, tên gọi là Tất Phương, dạng hình giống như loài chim đuôi dài, loài này sanh ra do sự biến hóa của âm dương. Lại tinh Lực của ngọc tên gọi là Đại Ủy, dáng hình đó giống như mỹ nữ mặc áo xanh, trông thấy mà nói thì quả đào nhọn đâm vào, nhưng gọi lên tên ấy thì lấy được. Lại tinh lực của vàng tên gọi là Thương Đường, dáng hình giống như con heo, tích lại trong gia đình, khiến cho người ta không thích nghi với vợ, lấy tên gọi lên thì trừ diệt. Lại tinh lực của nước tên gọi là Võng Tượng, hình dáng của nó giống như đứa bé, mắt đỏ thân đen tai to móng dài, dùng dây buộc lại thì có thể được, nấu lên gặp may mắn. Lại tinh lực của cửa cũ xưa tên gọi là dã, hình dáng giống như người lùn, trông thấy thì vái lạy, lấy tên gọi của nó gọi lên thích hợp với ăn uống, lại tinh lực của ao đầm cũ xưa tên gọi là Oan, hình dạng của nó giống như con rắn, một thân hai đầu hoa văn năm màu sặc sỡ, dùng tên gọi lên thì có người khiến lấy được vàng bạc. Lại tinh lực của mồ mả phế tàn cũ xưa tên gọi là vô, hình dạng giống như người đầy tớ già nua, mặc áo xanh mà cầm chày giã rất dễ, theo tên gọi của nó gọi lên khiến cho người thích hợp với thóc lúa đậu mè. Lại tinh lực của con đường nhỏ cũ xưa tên gọi là Kị, hình dạng giống như người thôn quê vừa đi vừa ca hát, dùng tên đó gọi lên, khiến cho người ta không mê muội. Lại tinh lực của xa cộ cũ xưa tên gọi Ninh Dã, hình dạng giống như chiếc xe tang, trông thấy thì mắt người bị tổn thương, dùng tên gọi đó gọi lên thì không có thể làm hại đến mắt người. Lại tinh lực con đường đang sử dụng tên gọi là Tác Khí, hình dạng giống như người đàn ông, dễ dàng làm lóa mắt người, lấy tên gọi đó gọi lên thì mất đi. Lại tinh lực của cối xây cũ xưa tên gọi là Ý, hình dạng giống như con heo, theo tên đó gọi lên thì mất đi. Lại tinh lực của sâu giếng nước lâu đời tên gọi là Quán, hình dáng giống như cô gái đẹp, thích thổi sáo tiêu, theo tên đó gọi lên thì mất đi, lại tinh lực nơi tận cùng dòng nước có vàng gọi là Hầu Bá, hình dáng giống như con người, cao năm thước, áo năm màu rực rỡ, theo tên đó gọi lên thì biến mất. Lại tinh lực của nhà cửa lầu đài lâu đời tên gọi là Lưỡng Quý, hình dáng giống như con chó màu đỏ, dùng tên đó gọi lên khiến cho mắt người sáng rõ. Lại hai bên có núi đá sinh ra nước, khe nước ấy chảy ra ngàn năm không dứt, tinh lực của nó tên gọi là Hỷ, hình dáng giống như đứa bé màu đen, dùng tên đó gọi lên khiến cho lấy được đồ ăn thức uống. Lại tình lực của ba quân nơi chiến trận tên gọi là Tân Mãn, hình dạng của nó giống như đầu người, mặt đỏ không có thân, thấy người thì quay lại, dùng tên đó gọi lên thì biến mất. Lại tinh lực của đá lâu đời trong dòng nước gọi là Khánh Kị, hình dạng giống như người ngồi trên mui xe, một ngày chạy qua ngàn dặm, dùng tên đó gọi lên thì có thể khiến cho đi vào nước bắt được cá. Lại tinh lực của mồ mả tên gọi là lang Quỷ, dễ dàng cùng với người đánh nhau mãi không thôi, dùng gai cây đào và lông chim làm mũi tên, lấy lông chim để bắn vào, Lang Quỷ hóa thành làn gió lay động, cởi giày dép ném vào thì không thể biến hóa được. Lại tinh lực của khu chợ lâu đời tên gọi là Môn, hình dạng của nó giống như hình đụn tròn mà không có tay chân, dùng tên đó gọi lên thì biến mất. Lại tinh lực của căn nhà cũ xưa tên gọi là Tôn Long, hình dạng giống như đứa bé, cao một thước bốn tấc, mặc áo màu đen, khăn bịt đầu màu đỏ đội mũ lớn mang kiếm cầm kích, dùng tên đó gọi lên thì biến mất. Lại tinh lực của núi tên gọi là Nao, hình dạng giống như cái trống một chân biết đi, dùng tên đó gọi lên có thể sai khiến được hổ báo. Lại tinh lực của ao hồ nuôi thả súc vật lâu đời tên gọi là khốn đốn, hình dạng giống như con trâu không có đầu, gặp người thì đuổi theo người, dùng tên đó gọi lên thì biến mất. Lại ban đêm thấy dưới nhà có con nít xỏa tóc chạy, đó là yêu tinh của vật xấu ác tên gọi là Câu, dùng tên đó gọi lên thì không có gì sai lầm. Lại con sói trăm tuổi hóa thành người con gái tên gọi là Tri Nữ, hình dáng giống như cô gái đẹp, ngồi cạnh đường đi nói với đàn ông rằng: em không có cha mẹ anh em. Nếu đàn ông lấy làm vợ, trải qua năm dài mà ăn thịt người, dùng tên đó gọi lên thì chạy trốn mất. Lại yêu tinh của nhà xí lâu đời tên gọi là Ti, hình dáng giống như cô gái đẹp, mà cầm gương gọi tên, biết xấu hổ là biến mất.

3: Trong Bao Phác Tử nói: Cây to trong núi có thể nói được ấy không phải là cây nói, đó là yêu tinh tên gọi Vân Dương, dùng tên đó gọi lên thì tốt lành. Trong núi ban đêm thấy người Hồ, ấy là yêu tinh của đồng sắt; thấy người Tần ấy là gỗ cây trăm năm ở trong dòng nước thấy quan lại ấy tên gọi là Tứ Kích, dùng tên gọi lên thì gặp may mắn. Ở trong núi vào ngày Dần có người xưng là quan lại nước Ngu, ấy là cọp vậy; nói là người đang ở trên đường đi, ấy là chó sói vậy; nói là quan lệnh trưởng, ấy là chồn cáo vậy. Ngày Mão nói là chồng, ấy là loài thỏ, nói là cha ở phía Đông, ấy là loài nai nói là Tây VươngMẫu, ấy là loài hươu. Ngày Thìn nói là thầy cầu mưa, ấy là loài Rồng; nói là hà bá, ấy là loài cá; nói là Công Tử không có ruột, ấy là loài cua. Ngày Tỵ nói là Quả Nhân, ấy là con rắn trong miếu; nói là Thời Quân, ấy là con rùa. Ngày Ngọ nói Tam Công, ấy là con ngựa; nói là ba người, ấy là cây lâu năm. Ngày Mùi nói chủ nhân, ấy là con dê, nói là quan lại, ấy là con Hoẵng. Ngày Thân nói là Nhân Quân, ấy là con khỉ, nói là Cửu Khanh; ấy là con vượn. Ngày Dậu nói là Tướng Quân, ấy là con gà; nói là bắt kẻ giặc, ấy là con chim trĩ. Ngày Tuất nói tên họ con người, ấy là con chó; nói ở giữa thành Dương Công, ấy là con cáo. Ngày Hợi nói là Thần Quân, ấy là con heo; nói là đàn bà đã có chồng, ấy là vàng ngọc. Ngày Tý nói là xả Quân, ấy là con chuột; nói là Thần Nhân, ấy là khuất phục giúp đỡ. Ngày Sửu nói là Thư Sinh, ấy là con trâu. Biết rõ vật ấy thì không thể nào làm tổn hại. Vả lại, Huỳnh Hoặc Hỏa Tinh sinh ra Chu điểu, Thần Tinh Thủy Tinh sinh ra Huyền Vũ, Tuế Tinh Mộc Tinh sinh ra Thanh Long, Thái bạch Kim Tinh sanh ra Bạch Hổ, Trấn Tinh Thổ Tinh sinh ra Thừa Hoàng. Bao Phác Tử nói: Núi sông gỗ, đá, giếng, bếp, ao đầm, kênh, rạch đều có tinh khí, trong thân tểh con người cũng có hồn phách, huống là Trời đất tạo ra mọi vật, mọi vật rất lớn lao, đối với lý đương nhiên là có thần thức tinh khí, có thần thức tinh khí thì thưởng cho điều thiện mà trừng phạt điều ác, nhưng Thể đó rộng lớn mà giăng bày sơ sài, không cần phải gợi mở linh hoạt mà chỉ cần thuận theo thực hành thôi!